Czynniki ryzyka wystąpienia osteoporozy.

W artykule wymieniono czynniki ryzyka wystąpienia osteoporozy, które mają ogromny wpływ na stosowaną profilaktykę w tej jednostce chorobowej. Wyróżniono również grupę osób, którą należy objąć szczególnym postępowaniem profilaktycznym.
Osteoporoza to choroba przewlekła, układowa i metaboliczna kości, charakteryzuje się zmniejszeniem ilości masy kostnej, ich zaburzoną mikroarchitekturą i w konsekwencji obniżoną wytrzymałością mechaniczną na obciążenia i urazy, a więc prowadzi do zwiększonego ryzyka złamań.
Profilaktyka osteoporozy skierowana jest między innymi na problem złamań kości. Aby podjąć jakiekolwiek kroki w ich zapobieżeniu ważne jest uświadomienie jakie czynniki wpływają na wystąpienie osteoporozy. Wczesna eliminacja tych czynników zmniejsza ryzyko wystąpienia skutków osteoporozy. Do czynników zarówno pierwotnych jak i wtórnych należą:
1. czynniki demograficzne:
- rasa, częściej chorują kobiety białe i żółte niż osoby rasy czarnej,
- płeć żeńska, u kobiet występuje znacznie częściej i wcześniej niż u mężczyzn - wiąże się to z wcześniejszym występowaniem menopauzy niż andropauzy,
2. zaawansowany wiek (powyżej 65 roku życia), u obu płci masa kostna zmniejsza wraz z wiekiem,
3. wątła budowa ciała i niska masa czego wykładnikiem jest mała waga i mały wskaźnik masy ciała BMI, u tych osób 5% ubytek może oznaczać przekroczenie tzw. progu złamania,
4. cechy genetyczne: skłonność do osteoporozy jest uwarunkowana genetycznie (dziedziczymy po matce), podobnie jak masa szczytowa kości oraz typ budowy ciała,
5. przebyte złamania po niewielkim urazie (upadek z wysokości własnego ciała) po 40 roku życia,
6. czynniki prokreacyjne:
- zaburzenia miesiączkowania, hiperprolaktynemia,
- późne pojawienie się pierwszej miesiączki (menarche) oraz wczesna menopauza,
- nierodzenie,
- hipogonadyzm,
- długotrwały (ponad 6 miesięcy) brak miesiączki lub menopauza niezależnie od przyczyn przed 45 rokiem życia,
- przedwczesna menopauza naturalna (wygaśnięcie czynności jajników)
- indukowana chirurgicznie lub farmakologicznie, w obu tych przypadkach ubytek masy kostnej jest szczególnie szybki, zwłaszcza po operacji usunięcia jajników,
8. leki:
- długotrwała kortykoterapia (ponad 9 miesięcy i powyżej 6mg prednizonu dziennie),
- leki przeciwpadaczkowe, przeciwnowotworowe, przeciwgruźlicze, przeciwzakrzepowe, tetracykliny oraz leki alkalizujące sole glinu,
9. czynniki środowiskowe:
- niska podaż wapnia: błędy żywieniowe (głównie niedostateczna ilość spożywanego mleka, hipolaktazja, stosowanie ścisłej diety wegetariańskiej)
- niedobory witaminy D (niedostateczne spożycie ryb, mała ekspozycja na światło słoneczne),
- obniżone lub nadmierne spożywanie fosforanów oraz białka w diecie, nadmierna podaż sodu,
- mało aktywny tryb życia lub dłuższe okresy unieruchomienia,
- palenie papierosów (czynne i bierne), nadmierne spożywanie alkoholu, kofeiny, niedożywienie,
10. zaburzenia widzenia i równowagi co powoduje skłonność do upadków,
11. choroby:
- endokrynologiczne: nadczynność przytarczyc, tarczycy, kory nadnerczy, niedoczynność tarczycy, kory nadnerczy, gruczołów płciowych (jądra, jajnik), zaawansowana cukrzyca, hipogonadyzm, akromegalia, jadłowstręt psychiczny,
- gastroenterologiczne: zespoły złego trawienia, zespoły upośledzonego wchłaniania, zespoły poresekcyjne żołądka i/lub jelit, przewlekłe choroby wątroby i dróg żółciowych, nietolerancja laktozy,
- nefrologiczne: moczówka fosforanowa i niewydolność nerek,
- tkanki łącznej: kruchość kości (osteogenesis imperfecta), homocystynuria, zespół Ehlersa-Danlosa, Menkesa, Marfana, RZS, choroba zwyrodnieniowa stawów,
- hematologiczne: szpiczak mnogi, białaczki, chłoniaki, mastocytoza,
- układu oddechowego: przewlekłe zapalenie oskrzeli,
- choroby nowotworowe: przerzuty do kości,
Dzięki identyfikacji czynników ryzyka wyłoniona została grupa osób, którą należy objąć szczególnym postępowaniem profilaktycznym.
Do grupy tej należą osoby, które:
- przekroczyły 60 rok życia,
- mają jeden lub więcej czynników ryzyka wystąpienia osteoporozy,
- cierpią na osteopenię (wartość T - score pomiędzy minus 1 a minus 2,5),
- cierpią na przewlekłe choroby układowe ograniczające sprawne poruszanie się,
- po niewielkim urazie doznały złamania, zwłaszcza trzonów kręgowych, kości przedramienia, bliższego odcinka kości udowej,
- mają obciążony wywiad rodzinny w kierunku osteoporozy.
Bibliografia:
- Diagnostyka i terapia osteoporozy. Przewodnik lekarza 4/2005
- Aktualny stan wiedzy o diagnostyce osteoporozy i czynnikach ryzyka złamań w przebiegu osteoporozy. Postępy Nauk Medycznych 4/2002
- Miejsce wapnia i witaminy D w profilaktyce i leczeniu osteoporozy. Przewodnik lekarza 4/2001
- Rola wapnia oraz witaminy D i jej aktywnych metabolitów w zapobieganiu złamań osteoporotycznych. Przewodnik lekarza 10/2004
- Osteoporoza- zapobieganie, diagnostyka i leczenie. Medycyna Praktyczna 12/2001
- Standardy produktów i algorytm postępowania wobec osteoporozy. Gazeta Lekarska 01/2000
- Osteoporoza- współczesne zasady profilaktyki i leczenia. Przewodnik Lekarza 01/2000
- Osteoporoza- epidemiologia, patogeneza, diagnostyka i leczenie. Przewodnik Lekarza 09/2000
Piśmiennictwo
Recenzenci:
- Prof. dr hab. n. med. Anita Olejek (Konsultant Wojewódzki z Zakresu Położnictwa i Ginekologii - woj. śląskie). Dr n. med. Piotr Bodzek.
Źródło tekstu:
- Forum Ginekologiczne
Adres www źródła:
Kategorie ICD:
- Osteoporoza bez patologicznego złamania
- Osteoporoza w przebiegu chorób sklasyfikowanych gdzie indziej
- Osteoporoza ze złamaniem patologicznym
Kategorie ATC:
- Tagi:
- osteoporoza