Przedstawiono najwazniejsze informacje dotyczące fitoestrogenów - przydatne zarówno dla pacjentek jak i dla lekarzy.
Dla kobiet, które szukają naturalnego środka rozwiązującego problem menopauzy fitoestrogeny są ważną alternatywą. Sądzi się, że fitoestrogeny stosowane przewlekle zmniejszają ryzyko niektórych chorób nowotworowych (raka piersi, raka jelita, raka prostaty oraz chorób sercowo-naczyniowych. Do tej pory zidentyfikowano wiele klas fitoestrogenów, m. in. lignany i izoflawony. Poszczególne klasy fitoestrogenów występują w mniejszych lub większych ilościach w większości roślin. Każdej z poszczególnych klas możemy przyporządkować rośliny, w których dany rodzaj fitoestrogenów występuje w szczególnie dużej ilości. Przykładowo za główne źródło lignanów uważa się zboża.
Budowa fitoestrogenów
Fitoestrogeny są podobne w budowie do żeńskich estrogenów wydzielanych przez jajnik. Przypisuje się im zarówno działanie agonistyczne jak i antagonistyczne względem estrogenu. Spośród wszystkich fitohormonów izoflawony mają najsilniejsze działanie estrogenne. Pomimo tego, że działanie to nie jest tak silne jak działanie 17β-estradiolu, to wśród populacji, których dieta jest bogata w rośliny strączkowe i jarzyny, ilość izoflawonoidów w organiźmie może być tysiąc razy większa od ilości steroidowych estrogenów. Izoflawony konkurują wtedy z endogenicznymi estrogenami o dostęp do receptorów komórkowych - jeśli stężenie endogennych estrogenów jest wysokie, izoflawony mogą wykazać antyestrogenne właściwości. Gdy stężenie endogennych estrogenów jest niskie (np. podczas menopauzy u kobiet) izoflawony mogą działać estrogennie.
Czym charakteryzują się izoflawony?
Izoflawony charakteryzują się wybiórczością tkankową w swoim agonistycznym i antagonistycznym działaniu. Dzieje się tak dlatego, że w komórkach występują dwa rodzaje receptorów estrogenowych, receptory α i receptory β. Receptory α są głównymi receptorami w tkankach piersi i macicy, podczas gdy w kościach i systemie kardiowaskularnym przeważają receptory β. Estradiol ma powinowactwo do obu typów receptorów, natomiast izoflawony „preferują” receptory typu β. Fitoestrogeny wykazują wiele różnorodnych działań działając nie tylko poprzez receptory estrogenowe , ale również dzięki aktywności metabolicznej.
Przeprowadzono wiele doświadczeń badających wpływ izoflawonów na najczęstszy objaw występujacy w okresie menopauzy tj.: napadowe zaczerwienienia twarzy. Liczne wyniki badań dotyczące grupy fitoestrogenów wykazują pozytywne efekty w walce z tymi symptomami – wraz ze wzrostem ilości przyjmowanych izoflawonów może nastąpić redukcja częstotliwości dolegliwości naczynioruchowych.
fot. panthermedia
Przegląd klinicznych i epidemiologicznych danych sugeruje, iż izoflawony mogą mieć antykancerogenne działanie. Niektóre doświadczenia dowodzą, że fitoestrogeny mogą redukować ryzyko wystąpienia raka piersi, a nawet działają prewencyjnie. Dotyczy to głównie kobiet z licznymi czynnikami ryzyka jak: siedzący tryb życia, otyłość czy stosowanie używek. Dane epidemiologiczne wskazują, że w populacjach kobiet z wysokim spożyciem izoflawonów ryzyko raka sutka jest dużo mniejsze. Ponadto wydaje się, że izoflawony mogą działać antyestrogennie poprzez konkurowanie z estradiolem o miejsca wiązań, przez co hamują rozwój zależnych od tego hormonu komórek. Dodatkowo mogą one stymulować SHBG w wątrobie, w ten sposób redukując ilość wolnego estradiolu w surowicy.