Reklama:

Ocena stanu zdrowia a zalecane metody antykoncepcji według WHO

mgr Beata Surowiec

Ten tekst przeczytasz w 14 min.

Ocena stanu zdrowia a zalecane metody antykoncepcji według WHO

Panthermedia

Zażywanie tabletek

Wdrożenie odpowiedniej metody antykoncepcyjnej u danej pacjentki nie zawsze jest dla lekarza proste. Musi on brać pod uwagę nie tylko współistniejące choroby, ale również predyspozycje do ich wystąpienia. W związku z tym wizyta, podczas której dokonuje on wyboru formy czy preparatu antykoncepcyjnego powinna być przeprowadzona bardzo rzetelnie, ze szczególnym uwzględnieniem wywiadu lekarskiego. W artykule przedstawiono zestawienie schorzeń i metod antykoncepcyjnych, ukazujące ryzyko ich zastosowania w poszczególnych przypadkach.

Reklama:

Metody antykoncepcyjne według WHO podzielono na 4 grupy w zależności od stopnia ryzyka ich stosowania:

  1. Grupa 1 – brak ograniczeń stosowania metody, w niektórych przypadkach nawet wskazana
  2. Grupa 2 – korzyści stosowania przewyższają ryzyko, możliwość stosowania metody z koniecznością dokładnej kontroli i obserwacji
  3. Grupa 3 – bardzo ostrożne stosowanie, ryzyko zazwyczaj przeważa nad korzyściami, polecane zastąpienie innymi metodami antykoncepcji, lecz dopuszczalne stosowanie pod dokładnym nadzorem
  4. Grupa 4 – wysokie ryzyko stosowania metody, nie zalecana

Należy pamiętać o tym, iż dwa czynniki ryzyka z gr 2 stanowią już gr 3, natomiast jeden czynnik z gr 3 w połączeniu z czynnikiem z grupy 2 lub 3 stanowi gr 4.

Czynniki ryzyka:

Wiek
U młodych kobiet pomiędzy 18 a 20 rokiem życia zalecane są wszystkie możliwe metody antykoncepcyjne, jedynie preparaty typu DEPO (hormonalne iniekcje domięśniowe) lub wkładki domaciczne Cu stanowią gr 2. Kobiety pomiędzy 20 a 39 rokiem życia mogą korzystać z wszystkich form antykoncepcyjnych pod warunkiem braku przeciwwskazań. Kobietom powyżej 40 roku życia zaleca się stosowanie wszystkich metod antykoncepcyjnych, jednak preparaty typu DEPO lub pigułki E+P (pigułka dwuskładnikowa zawierająca estrogeny i progestagen) z koniecznością dokładnej kontroli i obserwacji (gr 2).

Palenie papierosów
Ryzyko powikłań związanych z paleniem papierosów dotyczy metod hormonalnych i jest ściśle powiązane z wiekiem. Kobietom do 35 roku życia zalecane są wszystkie metody antykoncepcyjne, jednak pigułki E+P stanowią gr 2. Po 35 roku życia, ryzyko uzależnione jest od ilości wypalanych papierosów na dobę. W przypadku wypalania mniej niż 15 papierosów/dobę pigułki E+P oraz implanty z E+P stanowią gr 3, natomiast palenie większej ilości papierosów gr 4,

Ciśnienie tętnicze krwi
Antykoncepcja hormonalna może wywołać niewielki wzrost ciśnienia skurczowego jak i rozkurczowego krwi. Podwyższone ciśnienie tętnicze krwi w przypadku stosowania metod hormonalnych, w szczególności zawierających estrogeny w połączeniu z progestagenami, stanowi ryzyko chorób naczyń tętniczych. W przypadku doustnej antykoncepcji hormonalnej preparatami zawierającymi niskie dawki hormonów (0,030 mg estrogenu) jak również środkami wielofazowymi, ryzyko choroby nadciśnieniowej jest znacznie mniejsze. Wzrost ciśnienia wywołany jest nieprawidłowościami stężeń w układzie renina-angiotensynogen. Czynniki usposabiające do wystąpienia nadciśnienia w trakcie przyjmowania preparatów hormonalnych to między innymi skłonności rodzinne, otyłość czy tendencje do zatrzymywania wody w organizmie. W przypadku dwukrotnego pomiaru ciśnienia, podczas którego stwierdza się ciśnienie skurczowe 140 – 159 mm Hg a rozkurczowe 90 – 99 mm Hg, preparaty typu DEPO zalicza się do gr 2, natomiast pigułki E+P i implanty z E+P do gr 3. Przy ciśnieniu skurczowym wynoszącym >160 a rozkurczowym >100 mm Hg istnieje możliwość stosowania tylko niektórych hormonów. Pigułki POP (minitabletka gestagenna) i implanty z P stanowią gr 2, preparaty typu DEPO gr 3, natomiast pigułki E+P czy implanty z E+P gr 4. Przed podjęciem decyzji o zastosowaniu antykoncepcji hormonalnej w przypadku nadciśnienia tętniczego, szczególnie u kobiet leczonych, warto zasięgnąć porady internisty lub lekarza domowego prowadzącego leczenie. Podawanie leków hipotensyjnych w przypadku występowania nadciśnienia tętniczego pierwotnego bądź powstałego w wyniku stosowania hormonów, w celu jego obniżenia i kontynuacji antykoncepcji hormonalnej nie jest właściwym postępowaniem medycznym.

Cukrzyca
Tabletki hormonalne zawierające duże dawki hormonów mogą wpływać na nieprawidłowy wynik testu obciążenia glukozą. Można stwierdzić podwyższony poziom insuliny oraz glukozy w surowicy krwi. Niskodawkowe preparaty nie wpływają w istotny sposób na poziom insuliny oraz glukozy. Nie dotyczy to preparatów jednofazowych zawierających lewonorgestrel. Doustna antykoncepcja hormonalna preparatami niskodawkowymi może być stosowana u kobiet z obciążonym wywiadem w kierunku cukrzycy czy po przebytej cukrzycy ciężarnych. U kobiet chorujących na cukrzycę dopuszcza się stosowanie preparatów o niskiej zawartości hormonów pod warunkiem spełnienia odpowiednich warunków. Kobiety te powinny mieć poniżej 25 lat, brak powikłań cukrzycy, krótki przebieg choroby oraz nie mogą palić papierosów. W przypadku cukrzycy nie zaleca się stosowania metod hormonalnych ze względu na skłonności do zakrzepicy. Korzystniejsze są metody mechaniczne. Jeżeli cukrzyca przebiega bez zmian naczyniowych (insulino niezależna i zależna) możliwe jest stosowanie preparatów dwuskładnikowych zawierających niewielkie dawki estrogenów oraz progestagenu. Pigułki E+P, pigułki POP, preparaty typu DEPO, implanty z P stanowią gr 2. W cukrzyca ze zmianami naczyniowymi lub trwającej powyżej 20 lat pigułki POP i implanty z P to gr 2, preparaty typu DEPO gr 3, natomiast pigułki E+P lub implanty z E+P gr 3/4.

Schorzenia naczyniowe wieloogniskowe
Stopień ryzyka zawału serca oraz zakrzepicy żylnej uzależniony jest zarówno od wieku, jak również od dawek hormonów zawartych w stosowanych preparatach. Istotne znaczenie ma również jednoczesne obciążenie towarzyszącymi czynnikami ryzyka, najczęściej paleniem papierosów. U kobiet przed 35 rokiem życia, nie palących papierosów, ryzyko chorób naczyniowych jest stosunkowo niskie. Największe zagrożenie chorobami naczyń występuje u kobiet po 35 roku życia palących papierosy. Składniki hormonalnych tabletek antykoncepcyjnych wpływają na gospodarkę lipidową organizmu (gestageny) i czynniki układu krzepnięcia (estrogeny) zwiększając ryzyko chorób naczyń i związanych z tym powikłań. U kobiet obciążonych czynnikami ryzyka chorób krążenia powinno się preferować stosowanie preparatów zawierających progestageny trzeciej generacji, działające korzystnie na gospodarkę lipidową. Warto pamiętać także o tym, iż kobiety posiadające gr krwi 0 są obciążone mniejszym ryzykiem wystąpienia zakrzepicy aniżeli pozostałe. W przypadku występującej obecnie lub w przeszłości choroby zakrzepowo-zatorowej pigułki POP, preparaty typu DEPO, implanty z P, implanty z E+P stanowią gr 3 natomiast pigułki E+P gr 4. W chorobie niedokrwiennej serca pigułki POP i implanty z P to gr 2, preparaty typu DEPO gr 3 a pigułki E+P oraz implanty z E+P gr 4. U kobiet posiadających wady zastawkowe serca zalecenia dotyczące antykoncepcji hormonalnej uzależnione są od tego czy przebiegają one bez powikłań, wówczas pigułki E+P, wkładka domaciczna Cu, i implanty z E+P stanowią gr 2, jednak w przypadku przebiegu z powikłaniami pigułki E+P i implanty z E+P gr 4. Zakrzepica żył powierzchniowych, jak również niewielkie żylaki nie stanowią szczególnego przeciwwskazania do stosowania antykoncepcji hormonalnej. Konieczność dokładnej kontroli i obserwacji wymagana jest jednak podczas stosowania u tych kobiet pigułek E+P i implantów z E+P stanowią one bowiem gr 2.

Bóle głowy
Przed wdrożeniem antykoncepcji hormonalnej konieczne jest sklasyfikowanie podawanych w wywiadzie bólów głowy. Rodzaj metody hormonalnej uzależniony jest nie tylko od rodzaju bólu, ale także od wieku. U kobiet poniżej 35 roku życia pigułki E+P, preparaty typu DEPO, implanty z P oraz implanty z E+P należą do gr 2, natomiast powyżej 35 r.ż. preparaty typu DEPO i implanty z P do gr 2 a pigułki E+P i implanty z E+P do gr 3. W przypadku występowania migren bez objawów ogniskowych preparaty typu DEPO i implanty z P to gr 2, natomiast migren z zaburzeniami ogniskowymi pigułki POP, preparaty typu DEPO i implanty z P to gr 2, a pigułki E+P i implanty z E+P gr 4.

Zaburzenia miesiączkowania
W przypadku zaburzeń miesiączkowych pod postacią nieregularnych bądź obfitych i przedłużających się krwawień zalecana metoda antykoncepcyjna to pigułki E+P, natomiast pigułki POP, preparaty typu DEPO, implanty z P oraz implanty z E+P stanowią gr 2.

Choroby nowotworowe
Wybór odpowiedniej metody antykoncepcyjnej u kobiet chorujących na nowotwory jest dość trudny. U kobiet z rozpoznanym rakiem sutka pigułki E+P, pigułki POP, preparaty typu DEPO, implanty z P, implanty z E+P stanowią gr 4. W przypadku raka szyjki macicy (w przeszłości) pigułki E+P, preparaty typu DEPO, implanty z P to gr 2, natomiast wkładka domaciczna Cu gr 4. W raku endometrium wkładka domaciczna Cu stanowi gr 4, natomiast w raku jajnika gr 3.

Zabiegi chirurgiczne
Zabiegi chirurgiczne związane z długim unieruchomieniem lub wykonywane na nogach są przeciwwskazaniem do stosowania doustnej antykoncepcji hormonalnej preparatami zawierającymi estrogeny oraz progestageny a także stosowania implantów z E+P. Metody te należą do 4 gr.

Zakażenia w miednicy mniejszej (PID)
W nawracających i przewlekłych stanach zapalnych w miednicy mniejszej, szczególnie przebytych przed 3 miesiącami wkładka domaciczna Cu stanowi gr 4.

Choroby wątroby
W przypadku chorób wątroby nie zaleca się stosowania metod hormonalnych. W aktywnym procesie wirusowego zapalenia wątroby, marskości wątroby przebiegającej z jej niewydolnością czy guzach wątroby pigułki E+P stanowią gr 4, natomiast pigułki POP, preparaty typu DEPO oraz implanty z P gr 3. Wirusowe zapalenie wątroby przebyte w przeszłości nie stanowi przeciwwskazania do antykoncepcji hormonalnej, a metody te stanowią gr 1.

Otyłość (BMI > 30) 
U kobiet otyłych i z nadwagą stosowanie antykoncepcji hormonalnej preparatami złożonymi zwiększa ryzyko tętniczych powikłań zakrzepowo-zatorowych. Metody te zaliczane są do gr 2, jednak ze względu na fakt, iż najczęściej u tych kobiet występują inne dodatkowe przeciwwskazania lub zagrożenia powikłaniami jak np. wzrost ciśnienia tętniczego, czy też zaburzenia węglowodanowe zastosowanie konkretnej metody wymaga starannej oceny ryzyka i korzyści.

Choroba trofoblastyczna 
Złośliwa postać choroby trofoblastycznej klasyfikuje wkładkę wewnątrzmaciczną Cu do gr 4, natomiast w przypadku postaci niezłośliwej grupa uzależniona jest od poziomu hcg (gr 1,2 lub 3)

Karmienie piersią 
U kobiet karmiących piersią nie poleca się wszelkich metod naturalnych antykoncepcji, gdyż w okresie poporodowym, są one zawodne ze względu na fakt, iż organizm nie powrócił jeszcze całkowicie do prawidłowego pod względem hormonalnym rytmu. Odpowiednia obserwacja objawów płodności tj. zmiana śluzu szyjkowego i konsystencji szyjki, zmiana temperatury ciała i inne, mogą być w tym okresie bardzo trudne do sprecyzowania i nie zawsze prawidłowo interpretowane. Przeciwwskazane jest stosowanie metod hormonalnych szczególnie preparatów zawierających w swym składzie estrogeny. Estrogeny, powodują hamowanie laktacji, a także przechodząc do mleka matki wykazują niekorzystnie działanie na organizm dziecka. Do 6 tygodni po porodzie metody hormonalne stanowią gr 3/4, od 6 tyg do 6 miesięcy pigułki E+P to gr 3, natomiast ponad 6 miesięcy od porodu pigułki E+P to gr 2. Pozostałe metody hormonalne od 6 tygodnia należą do gr 1. U kobiet nie karmiących piersią do 21 dni po porodzie pigułki E+P stanowią gr 3.

Po poronieniu septycznym 
Jedyną metodą nie zalecaną po poronieniu septycznym jest wkładka wewnątrzmaciczna Cu i należy do gr 4.

Metody nie ujęte w powyższym zestawieniu są metodami, których stosowanie jest zupełnie bezpieczne w przypadku powyższych czynników ryzyka.

Nie sposób jest wymienić wszystkich schorzeń, z jakimi kobieta może zgłosić się do lekarza z prośbą o dobór odpowiedniej antykoncepcji. To doświadczenie lekarza, jak również jego wiedza na temat przeciwwskazań, jak również skutków ubocznych poszczególnych metod oraz umiejętność przeprowadzenia dokładnego wywiadu i analizy przekazanych przez pacjentkę informacji pozwoli na trafne dobranie metody minimalizującej ryzyko powikłań, pogorszenia stanu zdrowia oraz dającej jej pełną satysfakcję.

POWIĄZANE DYSKUSJE NA FORUM Z KATEGORII Antykoncepcja

gość
Antykoncepcja i endometrium polipowate
Jestem już półtora miesiąca po zabiegu histeroskopii ze względu na polipy w macicy. Okazało się że mam endometrium polipowate i dostałam luteinę na wstrzymanie okresu. Miesiąc po zabiegu poszłam do i...
Dieta redukcyjna johimbina i plamienia międzymiesiączkowe
Dzień dobry! Zwracam się z zapytaniem czy zażywana 5 tygodni johimbina, utrata wagi, spadek tkanki tłuszczowej może przyczynić się do plamień międzymiesiączkowych. Od tygodnia plamię gęstą jas...
krwiak na lechtaczce
wizyte u ginekologa mam w czwartek, ale nie mam pojecia co to moze byc od kilku dni mam parcie na mocz wystepiwal tez swiad pochwy ktory ustal mam wrazenie ze w srodku pochwy mam jakies narosla/guzki...
punkt g
gdzie znajduje sie punkt g? jaki jest w dotyku? gdy wkladam palec do pochwy niegleboko wyczuwam guzek ktory jest chropowaty w sumie guzek jest zaraz po cewce moczowej
Sterydy
Witam.staramy się o dziecko od 2 lat i bez skutku mój facet bierze od dłuższego czasu sterydy i testosteron czy może to być wina tego.
Pytanie ważne
Ile dni przed badaniem cytologia można współżyć? I czy trzeba się zabezpieczać czy lepiej bez ? Czy 4 dni przed będzie bezpieczne i nie zaburzy badań ?
Reklama:
Reklama: