Nieprawidłowości ze strony pępowiny stanowią bardzo duże zagrożenie nie tylko dla prawidłowego rozwoju płodu, ale także mogą stać się przyczyną jego wewnątrzmacicznego obumarcia czy też zgonu dziecka podczas porodu.

Pępowina to sznur łączący łożysko z płodem. Jest jednym z najważniejszych elementów popłodu. Prawidłowy sznur pępowinowy ma średnią długość ok. 50 cm oraz średnicę 1-1,5 cm, choć rozbieżności w wymiarach bywają duże i pojawiają się stosunkowo często. Przez pępowinę przebiegają 3 duże naczynia: 1 żyła i 2 tętnice pępowinowe. Jej wnętrze wypełnia galareta Whartona ochraniająca naczynia krwionośne, biorąca udział w wymianie pomiędzy krwią płodu a płynem owodniowym. Sznur pępowinowy pokrywa perłowobiały nabłonek. Poprzez sznur pępowinowy dostarczane są do organizmu płodu tlen, niezbędne substancje odżywcze, a także wydalane są produkty przemiany materii. Zaburzenia przepływu, a szczególnie jego redukcja, wywołane powikłaniami ze strony pępowiny często prowadzą do powstawania wad rozwojowych, wewnątrzmacicznego zahamowania wzrostu płodu czy też uszkodzeń układu nerwowego.

Najczęściej spotykane powikłania ze strony pępowiny wikłające przebieg ciąży lub porodu związane są z:

• Nieprawidłową budową pępowiny
  • Zbyt długa lub zbyt krótka pępowina
  • Pępowina dwu lub jedno naczyniowa
  • Przetrwała prawa żyła pępowinowa
  • Nieprawidłowy przyczep pępowiny
  • Węzły rzekome, fałszywe i prawdziwe na pępowinie
  • Krwiaki, torbiele, nowotwory pępowiny
  • Nieskręcona lub prawoskrętna pępowina
  • Przepuklina sznura pępowinowego
• Okręceniem pępowiny wokół płodu
• Przodowaniem lub wypadnięciem pępowiny

Nieprawidłowa długość pępowiny

Zarówno zbyt krótka, jak również zbyt długa pępowina może wikłać prawidłowy przebieg ciąży, a także stanowić duże zagrożenie podczas porodu. Krótka pępowina zwiększa ryzyko powstania krwiaka wewnątrz pępowiny, przedwczesnego odklejania się łożyska na skutek pociągania pępowiny podczas ruchów płodu, zerwania pępowiny, a w sporadycznych przypadkach może doprowadzić do wynicowania macicy w trakcie porodu. Znane są nawet nieliczne przypadki całkowitego braku sznura pępowinowego.

Zbyt długa pępowina zwiększa ryzyko owinięcia się wokół różnych części ciała płodu. Najczęściej zdarzają się owinięcia pępowiny wokół szyi lub części drobnych. Łatwiej dochodzi również do powstania na niej węzłów prawdziwych, zakrzepu wewnątrznaczyniowego, a także przodowania czy wypadnięcia podczas porodu.

Pętle pępowiny

Owinięcie pępowiną może nastąpić w czasie ciąży na skutek ruchów płodu, a także przy wstawianiu się części przodującej lub wykonywaniu kolejnych zwrotów w kanale rodnym podczas porodu. Stopień zagrożenia płodu wynika w dużej mierze do rodzaju powstałej pętli.

Rodzaje pojedynczej pętli pępowiny powstałej wokół szyi płodu:

• Pętla otwarta (niepełna) – przebiega od pępka do okolicy karku
• Pętla otwarta nieskrzyżowana – przebiega od pępka do okolicy karku a następie pod paszką
• Pętla pełna – przebiega od pępka do okolicy karku, następnie krzyżuje się w okolicy pępka

Luźne zapętlenie najczęściej nie jest groźne i nie stanowi problemów w czasie ciąży i porodu. Jeżeli zapętleniu nie towarzyszą osłabione ruchy lub też zaburzenia rytmu serca płodu nie ma powodów do obaw. Zdarza się, że dziecko wykonując ruchy uwolni się z pętli. Niepokój może wzbudzać współistnienie pętli pępowinowej przy jednoczesnym zaburzonym przepływie w naczyniach pępowinowych, osłabionej aktywności ruchowej płodu, zielonych wodach płodowych, hipotrofii czy nieprawidłowym zapisie kardiotokograficznym. Najbardziej niebezpieczne wdaje się być ciasne lub kilkakrotne owinięcie pępowiny wokół szyi. Zdarza się, że podczas ruchów płodu lub przechodzeniu przez kanał rodny zaciska się ona powodując niedotlenienie, co w wyniku może doprowadzić do wewnątrzmacicznego obumarcia lub powstania uszkodzeń układu nerwowego. W ciąży bliźniaczej jednoowodniowej zdarza się również zapętlenie sznurów pępowinowych między sobą lub wokół drugiego płodu. Istnieje wiele teorii na temat czynników sprzyjających powstawaniu pętli pępowiny. Dotyczą one przede wszystkim lokalizacji łożyska, masy płodu, ilości płynu owodniowego oraz chorób matki współistniejących z ciążą, jednak potwierdzenie tych hipotez wymaga jeszcze wielu badań i obserwacji.