Nieprawidłowa budowa pępowiny

Zdarza się, iż pępowina zawiera tylko dwa lub jedno duże naczynie. Najczęściej związane jest to z brakiem lub szczątkowym rozwinięciem jednej z tętnic. Nieprawidłowa wymiana składników odżywczych oraz niedostateczny transport tlenu w przypadku tej patologii sprzyja zaburzeniom rozwoju płodu. Patologia ta może prowadzić do powstania wad rozwojowych u płodu. Pępowina dwu lub jednonaczyniowa często współistnieje z wadami serca, nerek lub układu nerwowego, jak również nieprawidłowościami chromosomalnymi. Częściej występuje także wewnątrzmaciczne zahamowanie wzrostu płodu (IUGR).

Nieprawidłowy przyczep pępowiny

Jedną z najgroźniejszych patologii związanych z nieprawidłowością przyczepu pępowiny jest przyczep błoniasty. Naczynia pępowinowe rozgałęziają się tuż przed łożyskiem łącząc się z błonami płodowymi, a następnie wnikają do łożyska. Naczynia te określane są jako naczynia przodujące. Patologia ta występuje rzadko, lecz może stanowić poważne zagrożenie dla życia płodu. W momencie pęknięcia pęcherza płodowego może bowiem dojść do pęknięcia naczyń przebiegających w błonach, doprowadzając do bardzo szybkiej utraty krwi płodu, a w rezultacie do jego obumarcia. W przypadku, gdy naczynia przebiegające swobodnie w błonach płodowych znajdują się blisko ujścia wewnętrznego szyjki macicy może dojść do uciskania ich przez część przodującą płodu, doprowadzając do niedotlenienia. Taki rodzaj przyczepu częściej występuje w ciąży bliźniaczej.

Przodowanie pępowiny

O przodowaniu pępowiny mówimy wówczas, gdy znajduje się ona obok lub przed częścią przodującą płodu przy zachowanym pęcherzu płodowym. Powikłaniem przodowania pępowiny jest najczęściej jej wypadniecie. W celu uniknięcia tego powikłania wykorzystuje się odpowiednie ułożenie ciężarnej, aby umożliwić cofnięcie się pępowiny. Najczęściej jest to pozycja z wysokim ułożeniem miednicy lub też pozycja kolankowo-łokciowa. W przypadku przodowania pępowiny może ona być uciskana przez część przodującą, powodując niedotlenienie, dlatego ciężarna powinna leżeć na boku przeciwnym niż przodująca pępowina.

Wypadnięcie pępowiny

Znacznie poważniejszym powikłaniem niż przodowanie pępowiny jest jej wypadnięcie. Sznur pępowinowy znajduje się wówczas przed częścią przodującą płodu i wysuwa się do ujścia wewnętrznego szyjki macicy lub przed srom. Do wypadnięcia pępowiny dochodzi najczęściej podczas przedwczesnego pęknięcia pęcherza płodowego, kiedy część przodująca płodu nie wstawiła się jeszcze do kanału rodnego. Patologia ta pojawia się najczęściej w wyniku nieprawidłowego dopasowania się części przodującej płodu do miednicy kostnej matki.

Czynniki ryzyka wypadnięcia pępowiny:

• Ze strony płodu
  • Nieprawidłowe położenia i ułożenia płodu
  • Mała masa płodu
• Ze strony matki
  • Nieprawidłowa budowa miednicy kostnej
  • Wielodzietność

Wypadnięciu pępowiny sprzyjają również niektóre sytuacje położnicze np.

• Ciąża mnoga
• Wielowodzie
• Nagłe przedwczesne odejście płynu owodniowego
• Poród przedwczesny
• Przodowanie pępowiny
• Nieprawidłowe umiejscowienie łożyska (brzeżnie przodujące lub nisko usadowione)
• Zbyt długa pępowina

Ryzyko wypadnięcia pępowiny zwiększa się podczas niektórych zabiegów położniczych np.

• Amniocenteza
• Porody zabiegowe
• Amnioinfuzja

Rozpoznanie wypadnięcia pępowiny jest stosunkowo łatwe, gdyż podczas badania wewnętrznego łatwo wyczuć tętniący sznur pępowinowy lub też można go zauważyć po rozchyleniu warg sromowych. Wypadnięcie pępowiny jest wskazaniem do natychmiastowego rozwiązania ciąży poprzez cięcie cesarskie. Poród drogami natury stanowi duże zagrożenie. Obniżająca się w kanale rodnym część przodująca uciska naczynia pępowinowe powodując w nich zaburzenia przepływu, co skutkuje niedotlenieniem płodu, a w konsekwencji może doprowadzić do zgonu rodzącego się dziecka lub też urodzenia w ciężkiej zamartwicy. Stopień zagrożenia tak poważnymi powikłaniami uzależniony jest od wielu czynników m inn. wielkości dziecka, rodzaju części przodującej, wielkości miednicy kostnej i inn.

Diagnostyka nieprawidłowości pępowiny jest dość trudna, ponieważ nie zawsze możliwe jest uchwycenie objawów klinicznych mogących sugerować występowanie patologii, a poza tym nie każda z nich jest do wykrycia, nawet mając do dyspozycji najlepszej jakości sprzęt. Jedynym badaniem umożliwiającym prawidłowe rozpoznanie niektórych patologii pępowiny jest badanie ultrasonograficzne metodą kolorowego Dopplera, które niestety nie jest jeszcze badaniem dostępnym we wszystkich szpitalach położniczych czy przychodniach. Badaniem tym można uwidocznić położenie i przebieg sznura pępowinowego, ilość naczyń pępowinowych, oraz ocenić prawidłowość przepływu krwi przez te naczynia, co jest odzwierciedleniem stopnia zagrożenia płodu. Precyzyjna diagnostyka pozwala na sprawowanie odpowiedniej opieki prenatalnej nad ciężarną, u której stwierdzono nieprawidłowości ze strony pępowiny.