Przedstawiono rekomendacje PTG dotyczące postepowania lekarzy ginekologów-położników z pacjentką chorującą na cukrzycę.
W okresie planowania ciąży u każdej pacjentki należy ocenić:
- stan wydolności nerek, poprzez ocenę stopnia bialkomoczu i klirensu kreatyniny. Jeśli stwierdzamy jawny białkomocz (mikroalbuminuria powyżej 300 mg/24 h), należy przeprowadzić ocenę dobowej utraty białka.
Należy tez w okresie planowania ciąży wykonać badanie ogólne moczu i posiew moczu. W przypadku stwierdzenia znamiennej bakteriurii należy wdrożyć celowane leczenie. Zakażenia układu moczowego mogą nasilać nefropatię cukrzycową.
- ciśnienie tętnicze krwi -u kobiet z nadciśnieniem tętniczym lub nefropatią, nawet bez nadciśnienia tętniczego często stosowane są profilaktycznie inhibitory konwertazy angiotensynowej. Należy poinformować pacjentkę, że leki te mogą mieć działanie teratogenne i w związku z tym należy zmodyfikować leczenie w okresie planowania ciąży, zgodnie z zasadami obowiązującymi w leczeniu nadciśnienia w ciąży.
- stan układu krążenia, poprzez ocenę stanu klinicznego, wykonanie elektrokardiografii, a w razie konieczności również echokardiografii i ewentualnej próby wysiłkowej. W przypadku stwierdzenia choroby wieńcowej należy odradzać pacjentkom z cukrzycą zajście w ciążę
- stan narządu wzroku, minimum 3 miesiące przed planowaną koncepcją pacjentka z cukrzycą powinna być bezwzględnie poddana badaniu okulistycznemu i ocenie stopnia zmian naczyń siatkówki.
Dieta u pacjentki z cukrzycą planującej ciążę nie różni się od diety standardowej diety cukrzycowej. Powinna być regulowana w zależności od BMI pacjentki i zawierać określone ilości energii i węglowodanów w konkretnych posiłkach.
Należy w okresie planowania ciąży kontrolować również poziom żelaza i leczyć ewentualną niedokrwistość, jak również pamiętać o suplementacji kwasem foliowym (min. 0,4 mg/dobę) przez okres co najmniej dwóch miesięcy.
Przeciwwskazania do zajścia w ciążę u kobiet chorych na cukrzycę:
-
nefropatia manifestująca się klirensem kreatyniny poniżej 40 ml/min
-
nadciśnienie tętnicze krwi nie poddające się leczeniu
-
nie poddająca się leczeniu retinopatia proliferacyjna
-
aktywna zaawansowana choroba niedokrwienna serca lub przebyty zawał
-
autonomiczna neuropatia z zajęciem układu bodźco- przewodzącego serca lub przewodu pokarmowego
Ostateczna decyzja należy do pacjentki, niemniej musi być ona poinformowana przez specjalistów z danej dziedziny o ryzyku jakie niesie w tych przypadkach ciąża dla jej zdrowia i życia.
W czasie ciąży:
W momencie podejrzenia lub rozpoznania ciąży należy dążyć do utrzymania zalecanych docelowych poziomów glikemii, poprzez wielokrotne w ciągu doby jej pomiary.
Dla prawidłowego przebiegu ciąży niezbędne jest uzyskanie wartości glikemii na czczo w granicach 60-90 mg/dl, przed posiłkami 60-105 mg/dl, w 1 godz. po posiłku w granicach <140 mg/dl, w 2 godz. po posiłku w granicach < 120 mg/dl, a w nocy >60 mg/dl . Kontrolę stężenia glikowanej hemoglobiny należy dokonywać w ciąży co 4-6 tygodni.
W razie stwierdzanego białkomoczu w każdym trymestrze ciąży powinno się ocenić dobową utratę białka oraz klirens kreatyniny.
W diecie ciężarnej z nefropatią należy zwracać szczególną uwagę na nie przekraczanie podaży białka powyżej 0,6-0,8g/kg idealnej masy ciała. W przypadku dużej utraty dobowej powyżej 5g/dobę można tę podaż zwiększyć do 1,0 g/kg wagi ciała.
Pacjentki ze stwierdzonymi zmianami naczyniowymi powinny być poddane regularnej kontroli okulistycznej, co najmniej jednokrotnej w każdym trymestrze ciąży. W razie stwierdzonych zmian na dnie oka, wymagających w czasie ciąży leczenia okulistycznego należy to leczenie wdrożyć. Ciąża nie stanowi przeciwwskazania do laseroterapii.
W przypadku stwierdzanego nadciśnienia tętniczego należy bezwzględnie odstawić inhibitory konwertazy angiotensyny oraz blokery receptorów angiotensyny. Lekiem pierwszego rzutu jest α-metyldopa, a w przypadkach przewlekłego nadciśnienia tętniczego krwi, z białkomoczem zalecane jest stosowanie blokerów kanału wapniowego (werapamil, nifedipina). Z uwagi na stwierdzane niekorzystne działanie na płód (zahamowanie wzrastania płodu, noworodkowa hipoglikemia i bradykardia) nie zaleca się długotrwałego stosowania w okresie ciąży beta-blokerów. Badania wykazały, że preparaty nowej generacji (Labetalol i Atenolol) nie wykazują tego negatywnego działania i w sytuacji nadciśnienia nie poddającego się leczeniu u ciężarnej można je zastosować. Leki te mogą maskować objawy hipoglikemii.
Kontrola zarówno położnicza, jak i diabetologiczna, nawet przy prawidłowo przebiegającej ciąży, powinna być prowadzona w ośrodkach o najwyższym stopniu referencji, co najmniej raz na dwa tygodnie.
Podawanie steroidów celem stymulacji dojrzewania płuc płodu należy w każdym przypadku indywidualnie rozpatrzeć, bowiem wymaga ono zawsze korekty stosowanej dawki insuliny.
2.1. Cukrzyca ciążowa (GDM - gestational diabetes mellitus) jest definiowana jako różnego stopnia zaburzenia tolerancji glukozy, które po raz pierwszy wystąpiły bądź zostały wykryte w trakcie ciąży. Dominującą grupę stanowią kobiety, u których hiperglikemia rozwinęła się w czasie ciąży, jednak w tej grupie może się też znaleźć niewielka liczba kobiet, u których cukrzyca (głównie typu 2) istniała już przed ciążą, ale z powodu bezobjawowego przebiegu nie została wykryta.