Forum: Kobieta i zdrowie

Witaminy są jednym z niezbędnych elementów zapewniających prawidłowe funkcjonowanie organizmu. Ich niedobór, zwany awitaminozą, może prowadzić do wielu groźnych chorób i zaburzeń w funkcjonowaniu organizmu. Istnieją dwa źródła witamin: większość z nich dostarczamy naszemu organizmowi spożywając produkty, które je zawierają, w tym zwłaszcza owoce i warzywa; innym sposobem pozyskania przez organizmy witamin jest ich wytworzenie we wnętrzu organizmu we własnym zakresie, do czego ludzki organizm także jest zdolny w niektórych wypadkach (chodzi o witaminy D, K i B,). W przypadku produktów zawierających witaminy należy pamiętać, że mogą one utracić te związki w wyniku nieodpowiedniego ich przechowywania, a także obróbki przed spożyciem.

Jak wspomniano wyżej, awitaminoza jest związana z dostarczaniem organizmowi zbyt małej ilości witamin. Sama w sobie nie jest chorobą, natomiast jest z pewnością poważnym czynnikiem chorobotwórczym - brak lub niedobór każdej z witamin powoduje różnego rodzaju zaburzenia w funkcjonowaniu organizmu i często wiąże się z poważnymi chorobami. Człowiek dotknięty awitaminozą ma o wiele gorszą niż wcześniej pamięć, jest bardziej nerwowy i skłonny do depresji, ponadto jego organizm jest mniej odporny, wolniej rośnie i jest podatny na różnego rodzaju choroby skóry i oczu. Awitaminoza utrudnia także gojenie się ran, może wywoływać ślepotę zmierzchową (problemy z widzeniem przy słabym świetle, np. po zmroku), anemię oraz krzywicę u dzieci, osłabia też kości u dorosłych co zwiększa ich podatność na złamania. Wśród poważnych chorób związanych z awitaminozą można wymienić beri-beri i szkorbut. Choroba beri-beri, powodowana przez niedobór witaminy B1, wyrządziła wiele szkód w Azji Południowo-Wschodniej w czasie II wojny światowej, szerząc się m.in. w armii japońskiej. Chorzy na beri‑beri cierpią na niestrawność i wymioty, gwałtownie chudną i są bardzo osłabieni. Natomiast w przypadku szkorbutu winny jest niedobór witaminy C, który zwiększa podatność organizmu na krwawienia i krwotoki wewnętrzne.

Witamina A

Źródła: pomarańcze, wiśnie, czarne jagody i inne owoce; pomidory, kapusta, marchew, dynia, papryka; nabiał; wątroba; nagietek, mniszek lekarski

Działanie: zwiększa odporność organizmu, jest ważną substancją w procesach widzenia (jest prekur***m rodopsyny, substancji niezbędnej w komórkach światłoczułych siatkówki oka) oraz w syntezie tłuszczów, hormonów i białek jak również w metabolizmie hormonów sterydowych i węglowodanów. Poprawia stan śluzówki i skóry, odgrywa istotną rolę w pracy wątroby.

Objawy niedoboru: ślepota zmierzchowa, trądzik i inne choroby skóry, łysienie plackowate, wysychanie rogówki i spojówek oka, biegunki; nadmiar tej witaminy wywołuje m.in. brak apetytu i wymioty, łuszczenie się skóry, wypadanie włosów, zmęczenie i drażliwość, zahamowanie wzrostu u dzieci.

Witamina C

Źródła: świeże owoce (zwłaszcza cytrusowe) i warzywa, mleko

Działanie: zwiększa odporność organizmu, ma wpływ na rozwój tkanki łącznej, procesy kostnienia, syntezy hemoglobiny, przyswajania żelaza, jak również na przemiany białkowe i węglowodanowe; może neutralizować niektóre czynniki rakotwórcze

Objawy niedoboru: szkorbut, różnego rodzaju stany zapalne (np. skóry lub układu nerwowego), problemy hormonalne, mniejsza odporność organizmu, alergie, niedokrwistość, zatrucia; hiperwitaminoza (czyli nadmiar tej witaminy w organizmie) może być przyczyną nadkwaśności, wysypek, biegunek

Witaminy dzielą się na dwie podstawowe grupy: rozpuszczalne w tłuszczach i rozpuszczalne w wodzie. Do rozpuszczalnych w tłuszczach zaliczamy witaminy: A, D, E, K, natomiast do rozpuszczalnych w wodzie zaliczamy witaminy: C, B- kompleks( B1, B2. B5, B6, B12, wit. PP), H, kwas foliowy.

Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach występują w jajach, maśle, serach, mleku i rybach. Witaminy te gromadzone są w organizmie w postaci zapasów, w wątrobie.

Witaminy rozpuszczalne w wodzie występują głównie w produktach pochodzenia roślinnego i drożdżach. Nadmiar nie jest gromadzony w organizmie lecz wydalany z moczem.

Organizm potrzebuje odpowiednią dawkę tych związków chemicznych, nie za dużo nie za mało.

Niedobór powoduje awitaminozę bądź hipowitaminozę. Przykładem może być brak witaminy D u dzieci, który powoduje krzywicę. Dzisiaj każdy lekarz podaje małym pacjentom tę witaminę i rzadko spotyka się tego rodzaju zaburzenia.

Nadmiar również jest szkodliwy. Prowadzi do hiperwitaminozy, głównie jest to związane z przedawkowaniem witaminy A i D. Zbyt duża ilość witaminy A powoduje powiększenie wątroby i śledziony, bolesne opuchlizny i może prowadzić do śmierci osobnika.

Witaminy dzielą się na dwie podstawowe grupy: rozpuszczalne w tłuszczach i rozpuszczalne w wodzie. Do rozpuszczalnych w tłuszczach zaliczamy witaminy: A, D, E, K, natomiast do rozpuszczalnych w wodzie zaliczamy witaminy: C, B- kompleks( B1, B2. B5, B6, B12, wit. PP), H, kwas foliowy.

Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach występują w jajach, maśle, serach, mleku i rybach. Witaminy te gromadzone są w organizmie w postaci zapasów, w wątrobie.

Witaminy rozpuszczalne w wodzie występują głównie w produktach pochodzenia roślinnego i drożdżach. Nadmiar nie jest gromadzony w organizmie lecz wydalany z moczem.

Organizm potrzebuje odpowiednią dawkę tych związków chemicznych, nie za dużo nie za mało.

Niedobór powoduje awitaminozę bądź hipowitaminozę. Przykładem może być brak witaminy D u dzieci, który powoduje krzywicę. Dzisiaj każdy lekarz podaje małym pacjentom tę witaminę i rzadko spotyka się tego rodzaju zaburzenia.

Nadmiar również jest szkodliwy. Prowadzi do hiperwitaminozy, głównie jest to związane z przedawkowaniem witaminy A i D. Zbyt duża ilość witaminy A powoduje powiększenie wątroby i śledziony, bolesne opuchlizny i może prowadzić do śmierci osobnika.

Witamina A – wpływ na organizm, działanie, skutki niedoboru oraz występowanie

Witamina A została odkryta jako jedna z pierwszych, dlatego oznaczono ją początkową literą alfabetu. Podstawowy objaw niedoboru tej witaminy to kurza ślepota, która objawia się pogorszeniem wzroku o zmierzchu. Chorobę tę znano już od starożytności. Wtedy to ludzie odkryli, że gotowana wątroba pomaga leczyć ten objaw. Ale dopiero początek 20. wieku przyniósł wyjaśnienie związku między odżywianiem a osłabieniem wzroku o zmierzchu. F. Hopkins, W. Stepp i M. Davis stworzyli opracowania, w których udowodnili, że w mleku, maśle i żółtkach jaj znajduje się substancja rozpuszczalna w tłuszczach, która jest niezbędna przy wzroście zwierząt doświadczalnych. Czynnik ten nazwano w 1915 roku rozpuszczalnym w tłuszczach czynnikiem A. Od tamtej pory zbadano jeszcze wiele innych zjawisk, dzięki którym stopniowo odkryto witaminę A. Jeszcze później natrafiono na beta-karoten, stanowiący tzw. prowitaminę. Odkryto, że beta-karoten, czyli barwnik roślinny rozpuszczalny w tłuszczu, ulega w wątrobie przemianie w związek bez koloru o funkcjach witaminy A. Pojęcie "witamina A" oznacza cały zespół związków chemicznych, które wykazują działanie biologiczne właściwe tej witaminie. Podstawowym związkiem jest RETINOL, stąd często tak właśnie nazywa się witaminę A. dawniej mówiono na nią akseroftol. Witaminę A dzieli się też czasami na A1 (retinol) i A2 (3-dehydroretinol). Różnią się one wyłącznie budową chemiczną, natomiast działanie mają identyczne. Tak jak witamina A działają też retinal oraz kwas retinowy, czyli pochodne retinolu, powstające podczas utleniania retinolu. Podobnie zachowują się pochodne estrowe, czyli octan i palmitynian, a także maślan oraz fosforan retinylu. Ogólną nazwą dla pochodnych retinolu, działających podobnie do witaminy A jest nazwa RETINOIDY. Do grupy tej należą związki naturalne i sztuczne. Retinol i związki mu pokrewne wytwarzane są wyłącznie przez organizmy ludzi oraz zwierząt. Substancją wyjściową do ich produkcji, czyli prekur***m, są karoteny, czyli prowitamina A. Karoteny produkują tylko rośliny, czasem mikroorganizmy. Są to związki z dużej grupy karotenoidów. Są to barwniki roślin występujące powszechnie w przyrodzie. Ich istotna rola polega na ubarwianiu otaczającej nas przyrody, ponieważ właśnie ten składnik działa jako barwnik dla zwierząt i roślin. To właśnie karotenoidy dają kolor kwiatom, owocom, warzywom, sprawiają, że nasza przyroda jest tak barwna. Niektóre karotenoidy to również prekursorzy barwników wzrokowych, zarówno u ludzi, jak i zwierząt. Barwniki te są istotnym elementem procesu widzenia, więc poza ubarwianiem naszego życia, czynią możliwym widzenie tych kolorów. Na dzień dzisiejszy znamy ponad 600 karotenoidów, ale tylko kilka z nich jest aktywnych biologicznie jako prowitaminy A. Głównie są to wymienione już karoteny, z których najistotniejszy jest beta-karoten, ponieważ to właśnie z niego powstaje w naszym organizmie retinol. Można go znaleźć w marchwi, z której pierwszy raz wyodrębniono ten związek, stąd nazwa całej grupy tych związków, która pochodzi od jej łacińskiej nazwy, czyli Daucus carota. Wraz z witaminą E, witamina A jest związkiem rozpuszczalnym w tłuszczach. Ale w przeciwieństwie do E, retinol wykazuje dużą wrażliwość na wpływ tlenu. W wyniku jego działania utlenia się i traci właściwości. Utlenianie przyspiesza dodatkowo działanie wysokiej temperatury i światła. Witamina przypomina pod tymi względami witaminę C, tzn. bardzo wrażliwa na czynniki z zewnątrz. Dlatego do preparatów z tą witaminą włącza się różne przeciwutleniacze. Najlepiej w tej roli sprawdza się tokoferol (znany jako witamina E). Dużo trwalsze i mniej podatne na proces utleniania niż wolny retinol są estry retinylu. Z tego powodu kosmetyka wykorzystywała przez długie lata właśnie estry pochodzące od witaminy A, a nie retinol, który w szybkim tempie rozkładał się w wyniku działania tlenu oraz światła, zmieniając wtedy barwę na żółtą. Podobna sytuacja miała miejsce z kwasem askorbinowym.

Niedobór wit D

Przede wszystkim niedobór witaminy D jest przyczyną występowania krzywicy u dzieci i młodzieży, a także u dorosłych. W wyniku tej choroby, powstałej z powodu braku fosforu i wapnia, kości ulegają zniekształceniu i osłabieniu, wykrzywiają się pod wpływem ciężaru ciała szybko rosnącego dziecka. Kości i nadgarstki stają się powiększone, klatka piersiowa zaczyna przypominać pierś gołębia, u dzieci powstają opóźnienia we wzroście zębów. Poza tym poci się ono częściej i staje się nadmiernie aktywne. Dlatego też tak ważny jest kontakt dziecka ze światłem słonecznym, a w sytuacji jego niedoboru uzupełnianie tej witaminy w pożywieniu i odpowiednich preparatach. U tych ludzi dorosłych, którzy mają utrudniony dostęp do słońca lub spożywają produkty pozbawione witaminy D, może pojawić się rozmiękczenie kości, zwane osteomalacją, które prowadzi do częstych złamań i skrzywień układu kostnego.

Niedobór witaminy D u dorosłych sprzyja powstawaniu osteoporozy. Polega ona na zmniejszeniu się masy i gęstości kości, co prowadzi do zwyrodnienia układu kostnego w wyniku ubywania wapnia z organizmu. Kości stają się porowate, kruche i łamliwe. Chorzy (najczęściej kobiety) mają przy tym zniekształconą sylwetkę.

Zbyt mała ilość witaminy D (podobnie jak brak witaminy A) może powodować zapalenie spojówek, a także stany zapalne skóry.

Osłabienie organizmu spowodowane między innymi brakiem witaminy D (a także A i C) prowadzi do zmniejszonej odporności na zaziębienia.

Skutkiem niedoboru witaminy D bywa także pogorszenie słuchu.

Bez witaminy D praca systemu nerwowego i mięśniowego jest utrudniona, gdyż reguluje ona odpowiedni poziom wapnia we krwi. Zwiększenie ryzyka powstawania chorób nowotworowych może być spowodowane również brakiem witaminy D.

Osłabienie i wypadanie zębów jest następstwem braku wapnia i fosforu, co jest wynikiem niedoboru witaminy D.

Nadmiar wit D

Wynikiem nadmiaru tej witaminy może być biegunka, łatwe męczenie się, wzmożone oddawanie moczu, ból oczu, świąd skóry, bóle głowy, nudności, brak apetytu, a nadmiar wapnia, który osadza się w nerkach, tętnicach, sercu, w uszach i płucach, powoduje niekorzystne zmiany w tych organach, a nawet opóźnienie w rozwoju dziecka. U dorosłych zwiększa ryzyko zawału, powstania miażdżycy i kamicy nerkowej.

Doskonałym źródłem witaminy D jest:
*** tran i oleje rybne, które znajdują się w rybach, takich jak łosoś, tuńczyk, śledź, makrela czy sardynki.
Witaminę tę znajdziemy również w mleku (najlepiej wzbogaconym dodatkowo przez dodanie tej witaminy), a także w wątrobie, białku jaj oraz przetworach mlecznych, takich jak ser, masło czy śmietana.