Forum: Kobieta i zdrowie

PRZEWLEKŁE ZAPALENIE TRZUSTKI

Przewlekłe zapalenie trzustki ( pancreatitis chronica) - choroba najczęstsza u mężczyzn w średnim wieku

Przebieg przewlekłego zapalenia trzustki *** postępującym włóknieniem miąszu trzustki, niszczącym strukturę tkankową i funkcje fizjologiczne narządu. Doprowadza to do patologii określanej, jako niewydolność wewnątrzwydzielnicza trzustki.

Przyczyny przewlekłego zapalenia trzustki

Przyczyną przewlekłego zapalenia trzustki jest najczęściej wieloletnie spożywanie alkoholu w dużych ilościach. Ponadto (dotyczy to nielicznych przypadków): nadczynność pierwotna przytarczyc, niedożywienie (np. przewlekłe głodówki), przyjmowanie niektórych leków, na przykład cytostatyków, hydrochlorotiazydu, tetracykliny czy sterydów, Chorobie sprzyjają hyperlipidemie i otyłość.

Niewydolność wewnątrzwydzielnicza trzustki inicjuje rozwój cukrzycy.

Konsekwencją przewlekłego zapalenia trzustki są uszkodzenia i narastającą niewydolność komórek beta wysp trzustkowych ( wyspy Langerhansa i komórki Langerhansa). W praktyce prowadzi to do niszczenia komórek beta trzustki i powoduje rozwój cukrzycy.

Zapalenie niszczy trzustkę i upośledza jej funkcje fizjologiczne

Nie jest całkowicie jasne, czy przewlekłe zapalenie trzustki jest naturalną konsekwencją nawracających epizodów zapalenia ostrego, czy też samoistnym schorzeniem wynikłym z przewlekłego działania wymienionych wyżej patogenów. Nie mniej obie postacie zapalenia trzustki powodują stopniowe włóknienie i uszkodzenie narządu tak, że ostatecznie trzustka staje się niezdolna do wydzielania wystarczającej ilości hormonów i enzymów.

LECZENIE PRZEWLEKŁEGO ZAPALENIA TRZUSTKI

W przewlekłym zapaleniu trzustki bieżącym celem leczenia jest:

1. Zmniejszenie dolegliwości bólowych, toteż stosuje się środki przeciwbólowe i rozkurczowe. Niekiedy w tym celu stosowane są również zabiegi endoskopowe lub operacyjne.
2. Uzupełnienie brakujących hormonów - insuliny, enzymów trzustkowych, toteż chorym podaje się enzymy trzustkowe, a chorym na cukrzycę leki pobudzające wytwarzanie insuliny, lub - insulinę.

Leczenie dietetyczne przewlekłego zapalenia trzustki, zwłaszcza, gdy występują wymioty i biegunki

W leczeniu trzeba przede wszystkim wprowadzić pełną abstynencję alkoholową. W żywieniu obowiązuje dieta wysokobiałkowa, ubogotłuszczowa z dużą zawartością witamin. Ograniczona możliwość trawienia spożywanego tłuszczu powoduje, ze u wielu chorych celowe jest stosowanie substytucji witamin rozpuszczalnych w tłuszczach Stosuje się najczęściej:
- Witaminę A - 3000-5000 j.m. na dobę
- Witaminę D - 1200 j.m. na dobę
- Witaminę E - powyżej 10 mg na dobę
- Witaminę K - 10 mg na dobę

Warto również sięgać po składniki mineralne

Uzupełniać należy podaż wapnia, potasu i żelaza - szczególnie przy utrzymującej się biegunce. U chorych nadużywających alkoholu stwierdza się ponadto najczęściej niedobory witamin z grupy B – warto myśleć również o ich suplementacji.

Korzystna i bezpieczna jest fitoterapia wątroby i trzustki.

Jest to terapia najmniej szkodząca, zwłaszcza w długotrwałym stosowaniu. Toteż obok enzymów poprawiających trawienie można stosować mieszanki ziołowe.

Recepta ziołowa zalecana w leczeniu trzustki

W skład ziółek powinny wchodzić w odpowiednich proporcjach wagowych takie surowce roślinne, jak:
- ziele srebrnika - 12,5
- ziele dziurawca - 12,5;
- ziele ogórecznika - 17,5;
- liść mięty pieprzowej - 12,5;
- liść borówki czernicy - 17,5;
- kwiat nagietka - 10,0;
- korzeń goryczki - 17,5 g.
Wskazania - przewlekłe stany zapalne trzustki oraz okres rekonwalescencji po zabiegach chirurgicznych na drogach żółciowych.
Sposób użycia : 1 łyżkę stołową ziół zalać 1 szklanką wrzątku, przykryć, po 10 min. przecedzić, wypić przed śniadaniem. W schorzeniach przewlekłych wskazane jest kilkumiesięczne stosowanie dla osiągnięcia efektu leczniczego.

Niestrawność objawia się:
bólem brzucha, uczuciem pełności lub wzdymania, przelewaniem, burczeniem, uczuciem sytości po spożyciu nawet niewielkiej porcji posiłku, odbijaniem, dużą ilością oddawanych gazów. Czasami jednocześnie występują nudności, wymioty oraz biegunki lub zaparcia. Dlaczego tak się dzieje?

TRAWIENIE W JELITACH – ZABURZENIA ENZYMATYCZNE

Jelito cienkie
Jelito cienkie jest 3-4 metrowym przewodem trawiennym i służącym zarówno trawieniu, jak i wchłanianiu substancji odżywczych w postaci białek, węglowodanów (cukrów) i tłuszczów. W jelicie cienkim wchłaniana jest także woda, witaminy i minerały (biopierwiastki). Narząd ten składa się z 3 odrębnych funkcjonalnie części – z dwunastnicy, jelita czczego i jelita krętego. Dwunastnica jest początkowym odcinkiem jelita cienkiego o długości 25-30 cm. Do niej doprowadzone jest ujście dróg trzustkowych i żółciowych doprowadzające sok trzustkowy i żółć. Dwunastnica i jelito czcze stanowią ok. 2/5 całej długości jelita. Ich wnętrze jest niezwykle silnie pofałdowane. Dzięki tym fałdom i tzw. kosmkom jelitowym powierzchnia trawienia i wchłaniania w dwunastnicy i jelicie czczym zwiększa się kilkaset razy, co znakomicie ułatwia przebieg tych procesów. Bogato unaczynione ściany jelita (przepływa przez nie ok. 1/5 krwi pompowanej przez serca) - umożliwiają wzbogacanie krwi o wchłonięte składniki pokarmowe.

Trawienie w jelicie cienkim

Do wnętrza dwunastnicy wydzielany jest sok trzustkowy w ilości 1-1,5 litra dziennie, pełen enzymów trawiących węglowodany, białka i tłuszcze. Jednocześnie do dwunastnicy przez drogi żółciowe wątroba wydziela około 1,5 l żółci na dobę. Żółć emulguje tłuszcze i uczynnia enzym trawienny (lipazę trzustkową). Ponadto wzmaga czynność perystaltyczną jelit (czynność ruchowa jelit przesuwająca treść pokarmową). Dzięki nasyceniu dwunastnicy i jelita czczego sokiem trzustkowym i żółcią w milionach wyrostków rzęskowych dwunastnicy i jelita czczego (pokrywających fałdy i kosmki jelitowe) znajdują się enzymy rozczepiające węglowodany na cukry proste, tłuszcze na kwasy tłuszczowe i cholesterol na oraz na jedno i dwu-glicerydy, jak też białka na aminokwasy.

Białko - trawienie i wchłanianie w jelitach

Intensywne trawienie i wchłanianie białek rozłożonych w żołądku do postaci peptydów dokonuje się na odcinku pierwszego metra jelita cienkiego. Biorą w tym udział enzymy trzustkowe: trypsyna, chymotrypsyna A i B oraz inne. Najszybciej są wchłaniane aminokwasy białka mleka i jajka kurzego. Warto wiedzieć, że zdrowy człowiek jest w stanie wchłonąć na godzinę aż ok. 350 g białka, co jest równoważnikiem ilości zawartej w 2 kg polędwicy wołowej. Gdy wszystkie „rozbite” na peptydy białka zostaną już rozłożone do elementarne składniki - aminokwasy - następuje ich dyfuzja do układu krwionośnego, a konkretnie do układu żyły wrotnej, którą dostają się do wątroby. W wątrobie zachodzą bardzo skomplikowane procesy przemiany aminokwasów i ich dalszy rozkład – tak aby mogły być wykorzystane przez ludzki organizm.

Zaburzenia trawienia białek

Proces trawienia białek, jak to już pokazaliśmy, jest złożony i wieloetapowy. Brak jakiegokolwiek enzymu trawiennego prowadzi do zaburzenia procesu i objawów chorobowych. Brak enzymu może być spowodowany przez uszkodzenie narządu lub komórek go wytwarzających, co spotyka się najczęściej. Inną przyczyną braku enzymu jest defekt genetyczny zaburzający syntezę enzymów. Przykładem uszkodzenia narządu produkującego enzymy jest choroba trzewna- celiakia, w której dochodzi do uszkodzenia tzw. rąbka szczoteczkowego i niezdolności trawienia ważnego w odżywianiu człowieka białka roślinnego – glutenu. Mówimy wówczas o n ietolerancji glutenu. Rąbek szczoteczkowy jest to specyficzne miejsce znajdujące się na powierzchni komórek wyścielających światło jelita. Uszkodzenie tego miejsca znacznie obniża ilość znajdujących się tam enzymów, co w konsekwencji upośledza trawienie białek. Znane też są patologiczne defekty genetyczne, które zaburzają syntezę ważnego enzymu trawiącego białko - trypsyny i enzymów rąbka szczoteczkowego.
Alergia i nietolerancja pokarmowa

Węglowodany (cukry) trawienie i wchłanianie w jelitach

Węglowodany – nadtrawione enzymem wydzielanym przez ślinianki (ptialiną) – po przedostaniu się z żołądka do dwunastnicy poddawane są działaniu soku trzustkowego. Sok ten zawiera enzymy trawiące węglowodany, na czele z alfa-amylazą. Jest to enzym, który rozkłada wysoce złożone węglowodany do mniej złożonych cukrów - oligosacharydów. Ponieważ oligosacharydy też nie są dobrze przyswajalne, toteż w jelicie muszą być rozłożone do cukrów prostych, dających się w pełni wykorzystać jako źródło energii życiowej. Proces ten zachodzi na powierzchni komórek pokrywających jelito cienkie przy udziale enzymów zwanych oligosacharydazami i disacharydazami. Wyróżnia się kilka rodzajów oligosacharydaz: laktazę, maltazę, sacharozę, itp.

Zaburzenia trawienia i wchłaniania węglowodanów (cukrów)

Najczęstszym zaburzeniem wchłaniania jest nietolerancja cukieru mlecznego – laktozy. Przyczyną jest niedobór laktazy – enzymu trzustkowego, który umożliwia rozkład (hydrolizę) laktozy do łatwo przyswajalnych cukrów prostych - glukozy i galaktozy. Enzym ten zaczyna działać już w życiu płodowym, ale jego aktywność stopniowo spada wraz z wiekiem. Tymczasem laktoza jest dwucukrem obecnym w dużych ilościach w produktach mlecznych. Brak tego enzymu objawia się nietolerancją (niestrawnością) mleka krowiego i występuje on dosyć często u dorosłych osób, zwłaszcza rasy czarnej (nawet 70% osobników), jak też u wielu razy białej. Niestrawiona laktoza ulega procesom gnilnym w jelicie grubym, co powoduje wzdęcia, bóle brzucha, biegunki, nudności i wymioty.

Tłuszcz - trawienie i wchłanianie w jelitach

Tłuszcze są ważnym dostawcą energii dla organizmu - pokrywają nawet do 50% dziennego zapotrzebowania na energię. Są niezbędne do prawidłowego wchłaniania rozpuszczalnych w tłuszczach witamin A, D, E i K. Chociaż trawienie tłuszczów rozpoczyna się już w jamie ustnej i żołądku, są to jednak procesy o małym nasileniu. Decydująca faza trawienia zaczyna się dopiero w dwunastnicy. W żołądku dokonuje się natomiast przygotowanie do trawienia, czyli dokładne rozmieszanie treści pokarmowej i rozproszenie spożytego tłuszczu do niewielkich kropli. Faza ta zwana jest fazą emulsyfikacji. Po wlaniu się z żołądka do dwunastnicy papka pokarmowa miesza się z żółcią, która ma bardzo silne właściwości zmniejszania napięcia powierzchniowego. Żółć działa więc na tłuszcz podobnie jak dobry płyn do mycia naczyń, co tworzy tzw. emulsję złożoną z bardzo drobnych kropelek tłuszczu. Następnie do światła dwunastnicy zostają wydzielone produkowane w trzustce enzymy: lipaza trzustkowa, fosfolipaza i esterazy. Zadaniem ich jest rozłożenie wiązań chemicznych złożonych tłuszczów. Efektem rozkładu (hydrolizy) jest mieszanina elementarnych składników tłuszczów - kwasów tłuszczowych. Dopiero w tej postaci tłuszcz może być wchłaniany ze światła jelita do krwi i wykorzystywany przez organizm.

Zaburzenia wchłaniania tłuszczów

Przyczyną zaburzeń we wchłanianiu tłuszczów są zwykle schorzenia narządów wytwarzających żółć i enzymy trawiące tłuszcze. Najczęstsze z nich to: zapalenia trzustki i zapalenia wątroby oraz dróg żółciowych. Rzadko przyczyną jest przebyta resekcja żołądka. Objawami zaburzeń są zwykle biegunki z domieszką widocznych gołym okiem kropli tłuszczu. (tzw. stolce tłuszczowe).
Wątroba – zdrowa czy chora?

Choroby trzustki i zaburzenia wydzielania enzymów trzustkowych.

Z przedstawionych faktów wynika jasno rola trzustki jako zasadniczego narządu produkującego enzymy trawienne. Dostają się one przez przewód trzustkowy do dwunastnicy, a następnie do jelit. W chorobach trzustki, takich jak: zapalenie, kamica doprowadzająca do zatkania przewodów wydalniczych, stany po częściowym lub całkowitym operacyjnym usunięciu narządu (np. z powodu nowotworu) oraz w innych wrodzonych schorzeniach, spośród których najczęstszym jest genetycznie uwarunkowana mukowiscydoza (torbielowate zwłóknienie trzustki), dochodzi do zmniejszenia wydzielania lub zupełnego braku enzymów trzustkowych. Doprowadza to do poważnych zaburzeń trawienia. Najczęściej objawiają się one wspomniana wyżej biegunką tłuszczową, w której bezpowrotna utrata tłuszczów wynosi 40–50 proc. spożytej ilości. Skutkuje to zaburzeniem wchłaniania witamin rozpuszczalnych w tłuszczach i niedoborem witaminy D oraz wapnia. Objaw ten zdarza się także w chorobach wątroby oraz w kamicy żółciowej, przez zmniejszenie produkcji żółci lub zaburzenie jej składu. Zmiany zanikowe związane z wiekiem przyczyniają się również do upośledzenia wydzielania soków trawiennych, często więc stany te występują u osób starszych.

Przewlekłe zapalenie trzustki zagraża cukrzycą

Przyczyną przewlekłego zapalenia trzustki jest najczęściej długotrwałe nadużywanie alkoholu. Chorobę *** postępujący rozwój włóknienia trzustki, niszczący stopniowo strukturę narządu. Doprowadza to do patologii określanej jako niewydolność wewnątrzwydzielnicza trzustki (co oznacza niedobór wydzielania enzymów trawiennych) i później niewydolność wewnątrzwydzielnicza trzustki. Niewydolność wewnątrzwydzielnicza trzustki oznacza rozwój cukrzycy.
Przewlekłe zapalenie trzustki i cukrzyca
Kamica żółciowa – kolka żółciowa

Ostre zapalenie trzustki zaburza przejściowo jej funkcje

Ostre zapalenie trzustki jest wynikiem toksycznych uszkodzeń i zaburzenia działania naturalnych systemów obronnych tego narządu. Wskutek tego następuje wylew enzymów trawiennych, które produkuje trzustka, czego efektem jest strawienie i martwica jej miąższu.

Ostre zapalenie trzustki ma często bardzo dramatyczny, ciężki przebieg .
Rozległość uszkodzeń miąższu - wskutek enzymatycznego samostrawienia - trudno jest przewidywać w początkowym okresie choroby. Choroba może spowodować ciężkie, ale odwracalne uszkodzenia trzustki i tkanek okołotrzustkowych w postaci obrzęku, martwicy, a u części chorych powikłania wielonarządowe. Od razu pojawia się silny ból w jamie brzusznej spowodowany dostaniem się enzymów trzustkowych do krwioobiegu.
Ostre zapalenie trzustki

Chory żołądek i zaburzenia wchłaniania

Chociaż żołądek produkuje niewielką ilość enzymów trawiennych, to jednak jego częściowe lub całkowite operacyjne usunięcie oraz przewlekły nieżyt może doprowadzić do biegunki tłuszczowej, a także zaburzeń trawienia białek. Przewlekłe utrzymywanie się tego stanu upośledza wchłanianie jelitowe i może prowadzić do znacznego niedożywienia i niedoboru witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A, D, E, K), a nawet niedobiałczenia z obrzękami.

Psychiczne przyczyny dolegliwości jelitowych

Wymienić można takich przyczyny inicjacji zaburzeń jak: stres, niepokój lub depresja, palenie papierosów lub dłuższe przebywanie w zadymionym pomieszczeniu, spożycie ciężko strawnych posiłków czy zbyt obfitych, o dużej objętości. Mówiąc w dużym uproszczeniu, takie sytuacje powodują, że organizm nie jest w stanie „uporać się” z przyjętym pokarmem, występują zaburzenia w przesuwaniu go przez przewód pokarmowy i trawieniu, czego przejawem są pojawiające się dolegliwości .
Jelito drażliwe - co to za choroba?
Jelito drażliwe – leczenie dietą


WZDĘCIA

Czym jest wywołany ból?
Przyczyną bolesnych wzdęć brzucha jest nadmierne nagromadzenie się gazów w żołądku i jelitach. U zdrowego człowieka objętość tych gazów nie powinna przekracza 150 ml, z czego około 50 ml może znaleźć się w żołądku a 100 ml w jelicie grubym. U osób cierpiących na bolesne wzdęcia może ich być znacznie więcej.

Jak powstaje nadmiar gazów w żołądku?

Do żołądka gazy dostają się najczęściej wskutek mimowolnego połykania małych porcji powietrza w czasie jedzenia posiłków lub picia napojów. Niestety możliwe jest także wydzielanie się gazów na wskutek fermentacji pokarmów ciężkostrawnych lub „wiatropędnych”, jeśli gruczoły wydzielnicze wydzielają za mało enzymów i soków żołądkowych. Gazy nie uchodzące na zewnątrz przemieszczają się w żołądku tam i z powrotem wywołując głośne "przelewania się" i "kruczenia".

Jak odczuwamy nadmiar gazów w jelitach?

Kłopotliwe i bólotwórcze są również gazy jelitowe. Po każdym posiłku docierają bowiem do jelita grubego resztki spożytych pokarmów, jakich jelito cienkie nie było w stanie strawić. W jelicie grubym znajduje się wielka liczba bakterii, których zadaniem jest trawienie tych resztek pokarmowych. Jednak ubocznym skutkiem trawienia przy ich pomocy są obficie wydzielające się gazy - wodór, metan, itp. Zwłaszcza gdy jemy zbyt dużo tzw. wiatropędnych pokarmów. Wówczas nadmiar gazów w jelitach powoduje nieprzyjemne uczucie wzdęcia i rozpierania w nadbrzuszu oraz odbijanie. Nie wszyscy wiedzą, że nadmiar gazów w jelicie grubym powoduje jego „rozdymanie” się, co połączone jest z dotkliwym bólem.

Wiatropędne są niektóre owoce i warzywa.
Wiatropędny jest błonnik z owoców i warzyw oraz węglowodany z fasoli i grochu (tzw. rafinozy i stachyozy). Toteż popularna dieta wegetariańska i spożywanie w nadmiernych ilościach powyższych pokarmów może nie służyć jelitom. Nie wszyscy jednak wiedzą, że większość owoców i warzyw ma niewiele błonnika, zaś te pokarmy, które mają go dużo - zawierają błonnik roślinny o wysokiej zdolności fermentacyjnej, czyli wiatropędnej. Na przykład taką wysoką zdolność wytwarzania gazów mają otręby zbożowe - jeden z najlepszych naturalnych środków zapobiegających zaparciom.

Leczenie wzdęć

Osobom u których pokarmy wiatropędne wywołały bolesne wzdęcia, uczucie rozpierania w nadbrzuszu oraz odbijanie zaleca się leki zmniejszające napięcie powierzchniowe gazu. Leki takie łagodzą wzdęcia, zmniejszają napięcie żołądka i uczucie pełności.

NIESTRAWNOŚĆ

Niestrawność czyli dyspepsja

Tak określa się zespół objawów, do których zalicza się ból lub dyskomfort brzucha oraz inne dolegliwości, takie jak odbijania, zgaga, nudności, wymioty, uczucie pełności w nadbrzuszu, uczucie wczesnej sytości występujące już po zjedzeniu niewielkiej ilości posiłku a czasem przelewania w jamie brzusznej. Dyspepsja może występować w przebiegu wielu chorób przewodu pokarmowego, towarzyszyć źle tolerowanym lekom, być objawem chorób ogólnoustrojowych (np. czasem występuje u chorych z cukrzycą). Jednak u wielu chorych nie można znaleźć jednoznacznej przyczyny dolegliwości. Mówimy wtedy o dyspepsji idiopatycznej albo czynnościowej.

Czy można sobie posadzić samemu w leczeniu niestrawności?

Często wystarcza zmiana sposobu żywienia. Należy spożywać posiłki często, 5–6 razy dziennie, i lekko strawne. Trzeba unikać pokarmów tłustych i wzdymających, a także napojów gazowanych. Oczywiście powinno się wystrzegać palenia tytoniu i picia alkoholu.
Leczenie dyspepsji

Jest zróżnicowane, w zależności od przyczyny dolegliwości. Często znajdują zastosowanie leki zmniejszające wydzielanie kwasu solnego przez żołądek, leki zobojętniające oraz leki usprawniające ruchy perystaltyczne (tzw. prokinetyki). W wielu przypadkach stosuje się preparaty enzymów trzustkowych.

Co wiemy o lekach zawierających enzymy trzustkowe.

Preparaty tego typu zawierają najważniejsze enzymy ułatwiające trawienie. Po pierwsze lipazę, która przyspiesza trawienie tłuszczów, amylazę ułatwiającą trawienie węglowodanów, czyli cukrów złożonych. Po drugie trypsynę wspomagającą trawienie białka. Ponadto leki tego typu mogą zawierać oprócz enzymów trzustkowych, również wspomagające enzymy roślinne. (np. będące wyciągiem z Aspergillus oryzae). Poszerza to zdolności trawienne tego typu leków. Preparaty enzymatyczne są lekami zaliczanymi do bezpiecznych – nie wywołujących w praktyce objawów ubocznych. Warto jednak pamiętać, że zawarte w nich enzymy tracą aktywność pod wpływem soli kwasu węglowego oraz kwasów mineralnych. Przy stosowaniu tego typu leków należy zatem unikać picia większości gatunków wody mineralnej, w tym zwłaszcza gazowanej.

Kiedy niezbędna jest wizyta u lekarza gastrologa?

Jeśli u Państwa występuje zespół objawów niestrawności, czyli dyspepsja, obejmujący następujące symptomy: odbijanie, zgaga, wzdęcie brzucha, uczucie pełności po jedzeniu, nadmierna produkcja gazów jelitowych, brak apetytu, zaparcia lub biegunki, to konieczny jest kontakt z lekarzem, który stwierdzi, jaka jest przyczyna dolegliwości i zastosuje odpowiednie leczenie.

Leczenie zaburzeń trawienia i wchłaniania

Objawy niestrawności mogą wystąpić w przebiegu niedoboru enzymów trawiennych, do których mogą doprowadzić wymieniane poprzednio trwałe schorzenia przewodu pokarmowego, czyli organiczne. Wymagają one zastosowania odpowiedniego leczenia. Np. w przypadku niedoboru enzymów trzustkowych w przebiegu przewlekłego zapalenia trzustki lub u osób po resekcji chirurgicznej trzustki stosuje się preparaty enzymów trzustkowych. U osób z chorobą trzewną (celiakią) należy zastosować ograniczenia dietetyczne, polegające na unikaniu w pożywieniu produktów zawierających białka 4 podstawowych zbóż (pszenicy, żyta, owsa i jęczmienia). U chorych, u których do zaburzeń trawienia doszło na skutek zaburzeń flory jelitowej, należy przywrócić równowagę przy zastosowaniu antybiotyków niszczących nieprawidłowe bakterie oraz bakterii probiotycznych. Wreszcie u chorych z tzw. nieswoistymi chorobami zapalnymi jelit należy opanować zaostrzenia choroby.

TRAWIENIE W ŻOŁĄDKU

Wydzielanie soków żołądkowych reguluje układ nerwowy.
Najważniejszy jest tzw. nerw błędny autonomicznego układu nerwowego, który przenosi bodźce smakowe i węchowe wprost do gruczołów wydzielniczych żołądka. To wpływ zapachu i smaku jedzenia pobudza komórki wydzielnicze do intensywnej produkcji i wydzielania soków żołądkowych. Może się to również zdarzyć pod wpływem tzw. odruchu warunkowego – czyli „smakowitego” słowa – „czas na obiad!”. Ale uwaga komórki wydzielnicze pełnią nie tylko rolę trawienną, ale i uczestniczą w samoregulacji wydzielania soków. W tej ostatniej roli - wydzielane przez nie do krwi substancje wpływają zwrotnie na hamowanie lub pobudzanie gruczołów wydzielniczych.
Pepsyna i trawienie żołądkowe
Podstawowym enzymem trawiennym żołądka jest pepsyna. Jest właściwie to grupa enzymów trawiennych, która w żołądku zapoczątkowuje trawienie białka. Pepsyna atakuje wiązania peptydowe białek w ich „słabych punktach”. Pod jej wpływem duże cząsteczki białek ulegają rozkładowi na krótsze elementy, nazywane peptydami.
Pepsynę wydzielają gruczoły żołądkowe w postaci nieczynnego prekursora – pepsynogenu.
Dopiero w silnie kwaśnym środowisku soku żołądkowego (poniżej pH.5) dochodzi do uaktywnienia enzymu i może on trawić pokarm. Specyfika trawienia żołądkowego u niemowląt.
W soku żołądkowym niemowląt – obok pepsynogenów - znajduje się też inny enzym - rennina (nie mylić z reniną!!!), która wspomaga trawienie białka. W obecności wapnia enzym ten powoduje przejście białka mleka - kazeiny, w parakazeinian wapnia, związek bardziej podatny na działanie pepsyny. Tak więc trawienie mleka - podstawowego pożywienia niemowląt - zostaje dodatkowo wsparte działaniem tego enzymu.
Kwas solny również trawi białko.
Kwas solny wydzielany przez komórki okładzinowe żołądka posiada zdolność rozpulchniania włókien kolagenowych mięsa. Dzięki temu rozkłada ten pokarm i zawarte w nim związki chemiczne na drobne, bardziej strawne cząsteczki. Zakwaszona kwasem solnym treść żołądkowa aktywuje wydzielaną przez żołądek pepsynę, która jest enzymem trawiącym białko. Ponadto kwaśna treść przedostawszy się z żołądka do dwunastnicy pobudza jej błonę śluzową do wydzielania hormonów jelitowych, a głównie sekretyny i cholecystokininy. Hormony te wzmagają wydzielanie soku trzustkowego i żółci.
Czynniki regulujące wydzielanie kwasu solnego i pepsyny
Wydzielanie pepsyny (a właściwie jego prekursora – pepsynogenów) - początkowo przebiega spontanicznie, następnie zaś jest nasilane przez samą pepsynę (autokataliza). Wydzielanie pepsynogenów jest zjawiskiem stałym, ulegającym wyraźnemu zwiększeniu pod wpływem tych samych bodźców, które zwiększają wydzielanie kwasu solnego, czyli takich substancji jak: gastryna, histamina, insulina, acetylocholina (neuroprekaźnik); oraz po spożyciu pokarmu! Substancje hamujące wydzielanie pepsynogenów to: glukagon, prostaglandyny. Ponadto leki cholinergiczne. Analogicznie do pobudzania, częściowo hamują uwalnianie pepsyny substancje hamujące wydzielanie kwasu solnego: chalon, cholecystokinina-pankreozymina, żołądkowy polipeptyd inhibicyjny i inne.
Kłopoty z trawieniem w żołądku – nadkwaśność soku żołądkowego
Pomimo, że kwaśna kąpiel jest niezbędna do sterylizacji żołądka i prawidłowego trawienia spożytych pokarmów to w pewnych sytuacjach może spowodować wystąpienie dolegliwości *** chorobę żołądkowo-refluksową z takimi objawami jak, zgaga i zwracanie. (O tych sytuacjach powiemy poniżej)
Choroba refluksowa żołądkowo-przełykowa - objawy i ich przyczyny

NADKWAŚNOŚĆ SOKU ŻOŁĄDKOWEGO

Objawy i symptomy nadkwasoty
Powszechnie uważa się, że w sytuacjach gdy gruczoły żołądkowe stale wydzielają więcej kwasu solnego,– to zagraża to niebezpieczną dla zdrowia nadkwaśnością soku żołądkowego, zwaną pod mianem – nadkwasota . Tymczasem dowiedziono, że u osób, u których występuje nadkwasota, w rzeczywistości nie stwierdza się wyższego wydzielania kwasu żołądkowego. Przyczyną uczucia nadkwasoty jest zazwyczaj zaburzona kurczliwość przełyku i żołądka, „dzięki” której kwas przedostaje się z żołądka do góry do przełyku. Ponieważ błona śluzowa przełyku nie jest do tego przygotowana, dochodzi do jej podrażnienia, czego objawem bywa zgaga i uczucie zwracania.
Czy możliwe jest samotrawienie żołądka kwasem solnym?
Czy żrący, silnie stężony kwas solny oraz skutecznie trawiąca białko pepsyna może strawić ścianki żołądka? Otóż nie! Natura zabezpieczyła nas przed „samostrawieniem” tego narządu szczelną warstwą silnie izolującego śluzu. Specjalne komórki śluzowe ścianek żołądka - wydzielają śluz o specjalnym składzie, który chroni ścianki żołądka przed trawiącym działaniem kwasu solnego. Śluz ten szczelnie oddziela nabłonek żołądka od żrących składników soku żołądkowego - kwasu solnego i pepsyny. Śluz dzięki swemu specyficznemu składowi chemicznemu neutralizuje ich żrące działanie. Błona śluzowa żołądka pokryta grubą warstwą śluzu jest barierą ochronną nieprzepuszczalną dla żrącego soku żołądkowego. Zwłaszcza, że im więcej gruczoły wydzielnicze produkują soku żołądkowego, tym większa jest produkcja ochronnego śluzu. Ale pod warunkiem, że nie spożywamy pokarmów i odżywek potęgujących nadmiernie wytwarzanie kwasu solnego. Słowem nie palimy papierosów bądź nie zażywamy leków uszkadzających warstwę śluzu (np. kwasu acetylosalicylowego, bądź innych niesteroidowych leków przeciwzapalnych). Również takie substancje jak: alkohol etylowy lub żółć, która dostaje się niekiedy z dwunastnicy do żołądka oraz inne czynniki rozpuszczają warstwę śluzu i w ten sposób uszkadzają barierę ochronną błony śluzowej. W tych warunkach kwas solny z pepsyną atakuje błonę śluzową żołądka, prowadząc do powstawania w żołądku nadżerek. Bodźcem pobudzającym żołądek do wydzielania kwaśnych soków żołądkowych jest …pokarm!
W pobudzaniu żołądka do produkcji kwasu solnego celują jednak specyficzne pokarmy. Główni winowajcy to tłuszcze zwierzęce, nadmiar białka zwierzęcego, cebula, czekolada, niektóre soki cytrusowe, np. grejpfrutowy, ostre przyprawy, niektóre gatunki kiełbas, pikantne dania kuchni meksykańskiej czy włoskiej, itp. spożywane na dodatek w nadmiernej ilości. Nadmiar kwasu solnego wywołany tymi pokarmami może zniszczyć izolację ochronnego śluzu.
Silnym bodźcem kwasotwórczym jest przejadanie się!
Winowajcą może być nadmiar pokarmu, jaki w krótkim czasie wchłonął nasz żołądek oraz związek tego faktu z hormonem - gastryną. Gastryna wydziela się bowiem automatycznie pod wpływem „rozciągania” żołądka przez nadmiar pokarmu. Hormon ten silnie pobudza żołądek do wydzielania kwasu solnego i pepsyny. Poza pokarmem i gastryną pobudzający wpływ na wydzielanie soku żołądkowego wywiera również podrażnienie nerwów błędnych, których zakończenia znajdują się w ścianie żołądka.
Dieta biurowa i nadkwasota
Niekorzystne dla ścianek żołądka są używki, które nadmiernie pobudzają pracę gruczołów wydzielniczych. Tak się dzieje, gdy wypijemy mocną kawę, a nie zjemy pokarmu do strawienia. Co się dzieje, jeśli pobudzony używką żołądek wydziela potężne ilości kwasu solnego i nie znajduje pokarmu, który może ten kwas zobojętnić? Wniosek jest oczywisty – dochodzić wtedy może do wystąpienia objawów nadkwaśności czyli zgagi, kwaśnego zwracania oraz bólu w dołku! Tak może się stać wskutek „diety biurowej” opartej zbyt często na samych używkach – kawie, alkoholu i papierosach. Niedocenione jest zwłaszcza niebezpieczeństwo ze strony małej czarnej. Dowiedziono, że każda filiżanka kawy powoduje silny wzrost wydzielania kwasu solnego.
Papieros i alkohol a nadkwasota
Silnym bodźcem do wydzielania kwasu solnego jest nikotyna, czyli papieros. Spośród napojów alkoholowych najbardziej kwasotwórcze są wino i piwo, na które żołądek reaguje wydzieleniem dużej ilości kwaśnych soków żołądkowych.
Zagrożenie dla żołądka ze strony leków
Dużym zagrożeniem dla błony śluzowej żołądka są leki samoistnie uszkadzające nie tylko ochronną warstwę śluzu ale i błonę śluzową żołądka. Wystarczy wymienić niektóre z nich, takie jak kwas acetylosalicylowy i wszystkie leki z tej grupy nazywane salicylanami lub niestereoidowymi lekami przeciwzapalnymi, preparaty uzupełniające niedobory potasu, magnezu i wapnia; teofilina lub aminofilina, oraz doustnie podawane antybiotyki. Leki te mogą być przyczyną objawów dyspeptycznych a nawet (w przypadku niesteroidowych leków przeciwzapalnych) spowodować wystąpienie owrzodzeń żołądka. Dyspepsja, czyli niestrawność

ZAPOBIEGANIE NADKWAŚNOŚCI SOKU ŻOŁĄDKOWEGO

Po pierwsze dieta
Niezmiernie ważna w zwalczaniu nadkwaśności i profilaktyce choroby wrzodowej jest prawidłowa dieta oraz rezygnacja z wymienionych wyżej używek, papierosów, przypraw, itp. (szczegółowiej o zasadach diety poniżej)
Leczenie farmakologiczne
Leczenie farmakologiczne nadkwaśności soku żołądkowego polega na stosowaniu leków zobojętniających kwas solny i osłaniających błonę śluzową oraz obniżających zdolność wydzielniczą komórek produkujących kwas solny. A w szczególności na lekach: · leków alkalizujących, działających w świetle żołądka i dwunastnicy na zasadzie zobojętniania treści żołądkowej – tzw. antacida, · blokujacych receptory komórek okładzinowych błony śluzowej, których pobudzenie powoduje obfite wydzielanie kwasu solnego, · leków blokujących działanie tzw. pompy protonowej w komórce okładzinowej, · leków zwiększających działanie czynników obronnych w błonie śluzowej żołądka tj. bizmutu koloidalnego, sukralfatu, itp.
Alkalia zwane antacida
Najdłużej, a jednocześnie najczęściej stosowaną grupą leków w dolegliwościach dyspeptyczny są alkalia, czyli leki o odczynie zasadowym, zobojętniające kwas solny, znane również pod nazwą antacida. Są to związki zasadowe wapnia, glinu, magnezu i bizmutu.
Tradycyjne leki alkalizujące kwas żołądkowy
Leki tradycyjne dają osobie z nadkwasotą znaczącą, lecz krótkotrwałą ulgę. Ponieważ żołądek stale wytwarza kwas solny i opróżnia się regularnie z trawionej treści pokarmowej, znaczna część pacjentów musi przyjmować dawkę za dawką, w sposób ciągły, ponieważ nadmiar kwasu wkrótce pojawia się ponownie. W skład dodatków do preparatów z tej grupy wchodzą liczne substancje pomocnicze, zwłaszcza środki słodzące, w tym cukier. Obecność w preparatach dużej ilości cukru, dodawanego w celu złagodzenia "kredowego" smaku, zagraża wystąpieniem objawów "zgagi".
Alkalia nowszych generacji
Aby zniwelować uboczne skutki stosowania prostych alkaliów, powstały leki złożone, będące mieszaniną dwóch lub więcej substancji zobojętniających. Chociaż lepiej tolerowane i skuteczne w likwidowaniu bólów – nie są pozbawione efektów niekorzystnych. Główną ich wadą okazuje się zbyt szybkie i przesadne odkwaszenie żołądka wywołuje tzw. efekt odbicia. Żołądek odreagowywuje na odkwaszenie szybką nadprodukcją kwasu solnego, niwecząc działanie leku. Wprowadzono więc alkalia trzeciej generacji o warstwowej strukturze siatki krystalicznej. Nie wdając się w zawiłości działania fizyko-chemicznego poszczególnych składników hydrotalcytu, trzeba powiedzieć, że w odróżnieniu od poprzednich generacji alkaliów neutralizują one kwas solny według „chemicznego” programu zakodowanego automatycznie w ich strukturze. Leki te nie dopuszczają do nadmiernego zakwaszenia i jednocześnie odkwaszenia soku żołądkowego. Mogą one nie tylko neutralizować i buforować nadmierną zawartość kwasu solnego w żołądku, lecz także absorbować i wiązać inne składniki soku żołądkowego, mające działanie drażniące, a więc pepsynę oraz kwasy żółciowe i lizolecytynę. Dzięki temu są nie tylko lekiem pierwszego rzutu w leczeniu objawów nadkwasoty, ale również zapobiegają chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy, refluksowemu zapaleniu przełyku oraz objawom choroby refluksowej dwunastniczo-żołądkowej, będącej przyczyną żółciowego zapalenia żołądka. Nie sposób też nie wspomnieć, że alkalia o warstwowej strukturze siatki krystalicznej mają również własności mukoprotekcji, czyli zdolność ochrony błony śluzowej żołądka. Mogą one zatem zapobiec uszkodzeniom śluzówki przez tak dla niej agresywne substancje, jak kwas acetylosalicylowy i inne niesteroidowe leki przeciwbólowo-przeciwzapalne czy wspomniany już alkohol. Działanie to polega na pobudzaniu syntezy prostaglandyn, co powoduje zwiększenie zdolności ochronnych śluzu. Specyficzna struktura hydrotalcytu umożliwia mu przyleganie do błony śluzowej i osłanianie jej przed żrącym sokiem żołądkowym, czyli działanie przypominające rolę spełnianą przez nasz własny śluz żołądkowy.
Leki blokujące działanie tzw. pompy protonowej w komórce okładzinowej - inhibitory pompy protonowej
Inhibitory pompy protonowej stosunkowo szybko hamują działanie tzw. pompy protonowej w żołądku, która znajduje się w komórkach wytwarzających kwas solny. Często stosowane w terapii przeciwwrzodowej i refluksu – mogą być stosowane w leczeniu nadkwasoty. Skutecznie zmniejszają objawy choroby, poprzez zmniejszanie ilości kwasu solnego, dzięki czemu pomagają w gojeniu nadżerek żołądka. Inhibitory pompy protonowej są bardzo bezpieczne i dobrze tolerowane. Jak dotąd, mimo wieloletniego ich stosowania u milionów pacjentów na całym świecie, nie odnotowano poważnych objawów niepożądanych. Skutki uboczne występują rzadko (reakcja alergiczna, ból głowy, ból brzuch, biegunka). Leki te nie wpływają niekorzystnie na wchłanianie tłuszczów, żelaza, wapnia, cynku, magnezu. Długotrwałe ograniczenie wydzielania kwasu solnego może wprawdzie prowadzić do spadku wchłaniania witaminy B12, ale jest to zjawisko występujące wyjątkowo. Inhibitory pompy protonowej nie powinny być jednak używane bez koniecznej potrzeby przez kobiety w ciąży i karmiące matki.
H2-blokery
Ilość i kwasowość soku żołądkowego zależy od stanu pobudzenia receptorów H2 komórek okładzinowych błony śluzowej żołądka, aktywizowanych działaniem mediatora histaminy. Leki blokujące receptory H2 eliminują wpływ histaminy i zmniejszają wydzielanie kwasu solnego do żołądka. Eliminuje to przyczynę choroby – nadkwaśność oraz pomaga w gojeniu nadżerek żołądka. Pomimo szeregu zalet tych leków ich skuteczność jest nieco ograniczona. Są np. mniej skuteczne od inhibitorów pompy protonowej. Trawienie w jelitach

DIETA A PRAWIDŁOWE TRAWIENIE W ŻOŁĄDKU

Dieta hamująca wydzielanie soków żołądkowych
Zasadą poprawnego trawienia jest, aby pokarm nie zalegał w żołądku, natomiast wiązał nadmiar kwasu solnego lub przynajmniej nie wpływał na zwiększenie jego wydzielania. Zalety te mają wszelkie potrawy lekko strawne w postaci rozdrobnionej lub papkowatej, ponieważ ograniczają żucie i powodują zmniejszenie czynności wydzielniczej żołądka. Posiłki powinny być spożywane często, 6–7 razy dziennie, w małych ilościach. W czasie jedzenia i po posiłku należy zachować spokój.
Produkty hamujące wydzielanie soków żołądkowych
Ograniczenia
Produkty zabronione – szkodliwe!
Zgaga –wskaźnik nadkwaśności treści żołądka
„Odbijanie się” kwaśnej treści pokarmowej czyli objawy tzw. zgagi wynikają z przedostawania się kwasu solnego do przełyku, gardła a nawet jamy ustnej. W tych zaburzeniach najistotniejsza jest niewydolność wpustu – małego mięśnia oddzielającego jak rygiel przełyk od żołądka, czyli niedotykanie się zwieracza tego mięśnia. Wówczas treść żołądkowa jest zarzucana automatycznie do przełyku lub np. pod wpływem głębokiego skłonu, gdy po imieninowej obfitej biesiadzie zakładamy buty lub podnosimy jakąś rzecz z podłogi. Soki trawienne, zawierające pepsynę i kwas solny – „uderzają” do góry - drażniąc ścianę przełyku. Czujemy ból i gorzko-kwaśny smak w ustach. Mamy zgagę.

SAMOROZPOZNANIE CHOROBY PRZEZ CHOREGO

Dyspepsja jest zwykle rozpoznawana na podstawie obecności jej objawów przez chorego.
Podstawą rozpoznania jest przewlekły lub nawracający ból zlokalizowany w nadbrzuszu, który trwa co najmniej przez 4 tygodnie. Dyspepsja jest też zbiorczym terminem używanym dla określenia wielu przykrych objawów, które powstają w chorobach i zaburzeniach pracy górnej części przewodu pokarmowego.

Objawy dyspeptyczne:

Bólowi w podbrzuszu często towarzyszą inne objawy, tak zwane objawy dyspeptyczne:

poposiłkowe uczucie pełności w nadbrzuszu,
odbijania,
nudności i wymioty,
uczucie wczesnej sytości,
brak łaknienia,
zgaga
zwracanie

Dolegliwości często nasilają się po jedzeniu, ale w wielu przypadkach mogą pojawiać się na czczo lub nie być związane z jedzeniem.

Odróżnienie dyspepsji od innych dolegliwości brzusznych.

Dyspepsja często przypomina inne częste dolegliwości. Powinna być odróżniana od choroby refluksowej żołądkowo – przełykowej, w przebiegu której dochodzi do zwracania drażniącej zawartości żołądka do przełyku. Charakterystycznym objawem choroby refluksowej jest zgaga – ból lub dyskomfort zlokalizowany za mostkiem, nasilający się po spożyciu niektórych pokarmów lub w nocy.

Nie należy mylić dyspepsji z zespołem jelita nadwrażliwego
Choroba ta zwana też jelitem spastycznym polega za zaburzeniach w pracy jelita grubego. Bóle są wówczas zlokalizowane w śródbrzuszu lub podbrzuszu i zazwyczaj towarzyszą im inne objawy, wzdęcie brzucha, przelewania oraz zaburzenia dotyczące wypróżnień. Jednak nierzadko chorzy z zespołem jelita wrażliwego mają również współistniejące objawy dyspeptyczne – jak się ocenia dotyczy to około 30%chorych.

Ból dyspeptyczny należy odróżnić od kolki wątrobowej

Ból dyspeptyczny powinien być ponadto różnicowany z kolką wątrobową (kolką żółciową), powodowaną najczęściej przez złogi w pęcherzyku żółciowym lub przewodach żółciowych. Ten ból zwykle lokalizowany jest w prawym podżebrzu i występuje w postaci nawracających ataków bólowych.

ROZPOZNANIE LEKARSKIE DYSPEPSJI

Ból dyspeptyczny – konieczna wizyta u lekarza

Jeżeli miewasz objawy dyspeptyczne, powinieneś zgłosić się do swojego lekarza. Dyspepsja jest rozpoznawana przez lekarza na podstawie obecności jej objawów. Lekarz ustala, jaka jest przyczyna dyspepsji i czy istnieje podejrzenie poważnej choroby. Decyduje on również o rozpoczęciu leczenia, rodzaju leczenia i ewentualnym wykonaniu badań dodatkowych.
Większość chorych może być leczona bez wykonywania żadnych badań.
Badanie lekarskie

U większości pacjentów z objawami dyspetycznymi w badaniu lekarskim nie znajduje się żadnych patofizjologicznych nieprawidłowości. Jednak badanie zawsze powinno być przeprowadzone dla wykluczenia stanów, w których niezbędna jest pilna diagnoza lub nawet hospitalizacja. Również podstawowe badania laboratoryjne u znacznej większości chorych są prawidłowe. Z różnych względów lekarz może zdecydować o ich wykonaniu.

Lekarz zazwyczaj zleca wykonanie specjalistycznych badań dodatkowych w następujących sytuacjach:

Objawy występujące od niedawna u osoby w wieku powyżej 45 roku życia. Prawdopodobieństwo poważnej przyczyny dyspepsji jest wtedy większe, chociaż nadal relatywnie niskie.
Objawy dyspeptyczne występujące równocześnie z innymi objawami, takimi jak chudnięcie, zaburzenia połykania, krwawienie do przewodu pokarmowego lub niedokrwistość.
Objawy, których nasilenie nie zmniejsza się pomimo prowadzonego leczenia.

Ustalając przyczynę objawów dyspeptycznych lekarz może brać uwagę również inne rzadkie przyczyny, takie jak choroby trzustki, aorty oraz nietypowe objawy chorób serca i płuc.

SPECJALISTYCZNE BADANIA DIAGNOSTYCZNE

Badanie radiologiczne (rentgenowskie) górnego odcinka przewodu pokarmowego.

Badanie polega na połknięciu tzw. papki barytowej, nieprzepuszczalnej dla promieni rentgenowskich. Lekarz wykonujący badanie ocenia, w jaki sposób przechodzi ona przez przełyk, żołądek i dwunastnicę. Badanie wykrywa ewentualne nieprawidłowości anatomiczne tych narządów, w tym obecność owrzodzeń oraz nowotworów. W przypadku owrzodzania żołądka lub podejrzenia nowotworu należy zweryfikować rozpoznanie badaniem wziernikowym czyli endoskopowym.

Badanie endoskopowe (gastroskopia)

Lekarz ocenia wnętrze przełyku, żołądka i dwunastnicy wkładając poprzez usta i gardło cienką giętką rurkę zaopatrzoną na końcu w kamerę przekazującą obraz optyczny. Badanie endoskopowe daje na ogół więcej informacji niż badanie radiologiczne. Ponadto podczas endoskopii można w razie potrzeby pobrać do dalszych badań małe fragmenty błony śluzowej (wycinki), w wielu przypadkach ważne dla rozpoznania i dalszego leczenia. Badanie to jest zatem podstawowym badaniem dodatkowym wykonywanym u chorych z objawami dyspeptycznymi. Nie oznacza to, że każdy pacjent ma wykonywaną endoskopię. Leczenie u wielu chorych można prowadzić bez gastroskopii. Decyduje o tym lekarz prowadzący pacjenta.

Badanie ultrasonograficzne (USG)

Polega na badaniu narządów zlokalizowanych w jamie brzusznej za pomocą fali ultradźwiękowej wysyłanej przez sondę umieszczoną na powierzchni brzucha. Podczas badania pacjent czuje jedynie ucisk sondy ultrasonograficznej przykładanej do skóry w różnych częściach brzucha. U osób z dyspepsją to badanie wykonuje się stosunkowo rzadko. Jest przydatne zwłaszcza dla oceny wątroby, pęcherzyka żółciowego i przewodów żółciowych oraz trzustki.
Inne badania diagnostyczne

Rzadko wykonuje się inne badania, jak na przykład tomografię komputerową lub pH-metrię przełykową. Wskazaniem do nich mogą być specyficzne objawy lub brak efektu leczenia.
Stosowane leki

Przed podjęciem leczenia lekarz ustala, czy dolegliwości dyspeptyczne nie są objawem poważnej choroby. Jeżeli ryzyko takiej choroby jest niskie, to można rozpocząć leczenie bez wykonywania badań dodatkowych.

W leczeniu dyspepsji stosowane są następujące grupy leków:

Leki alkalizujące (zobojętniające). Są to tabletki lub zawiesiny zawierające związki chemiczne o odczynie alkalicznym. Pokrywają one błonę śluzową przełyku, żołądka i dwunastnicy ochronną warstwą i zobojętniają drażniący kwas żołądkowy. Działają szybko, często już w ciągu kilku minut. Nie udowodniono jednak, aby zmieniały przebieg dolegliwości w dłuższej perspektywie. Są to leki dostępne w aptekach bez recepty, stąd też najczęściej stosowane. Mimo to mogą powodować objawy uboczne, w tym biegunkę lub zaparcia stolca, oraz zaburzenia wodno-elektrolitowe.
Leki prokinetyczne (promotoryki). Leki te przyspieszają pracę przełyku i żołądka. W Polsce dostępne są dwa leki z tej grupy – metoklopramid i cyzapryd. Zalecane są przede wszystkim u chorych z objawami dyspetycznymi typu zaburzeń motoryki, ale mogą być skuteczne również w innych przypadkach. Nie są pozbawione objawów ubocznych. Metoklopramid może powodować zaburzenia pracy mózgu przejawiające się drżeniem mięśniowym, zwłaszcza u osób w starszym wieku. Natomiast cyzapryd stosowany równocześnie z niektórymi innymi lekami może być przyczyną zaburzeń rytmu serca.
Leki obniżające wydzielanie kwasu żołądkowego. Zahamowanie wydzielania drażniącego kwasu solnego pozwala na szybkie ustąpienie dolegliwości u wielu chorych. Są polecane zwłaszcza u chorych z dyspepsją typu wrzodowego i typu refluksowego. Mogą powodować objawy niepożądane: bóle mięśniowe i bóle głowy, uczucie rozbicia, nudności i wymioty, zaburzenia wchłaniania innych leków.
Leki o działaniu ochronnym na błonę śluzową żołądka i dwunastnicy. Do tej grupy należą prostaglandyny, sukralfat i związki bizmutu. Są raczej rzadko stosowane, głównie w razie nieskuteczności leczenia innymi lekami.
Leki rozkurczowe (spazmolityczne). Przeciwdziałanie nadmiernym skurczom mięśni decydujących o pracy przewodu pokarmowego przynosi ulgę wielu chorym.
Leki uspokajające i przeciwlękowe. W przypadkach, w których dolegliwości wyraźnie związane są ze stresem, depresją lub nerwicą stosowanie takich leków pomaga w zmniejszeniu nasilenia objawów dyspeptycznych. W tych sytuacjach skutecznie wykorzystywane jest również leczenie niefarmakologiczne, np. psychoterapia.

Najczęściej zalecanie przez lekarzy leki prokinetyczne i zmniejszające wydzielanie kwasu żołądkowego działają z pewnym opóźnieniem. Ocena skuteczności ich działania powinna być podejmowana nie wcześniej niż po 2 – 3 tygodniach stosowania leku. Nie należy zrażać się, jeśli po zażyciu pierwszej tabletki dolegliwości nie ustępują.

Od niedawna wiadomo, że u większości chorych z chorobą wrzodową decydującym czynnikiem wywołującym chorobę jest zakażenie bakterią Helicobacter pylori. Chorzy z chorobą wrzodową, u których stwierdza się Helicobacter pylori, powinni mieć wyleczoną tę infekcję. Zazwyczaj stosuje się wówczas jednocześnie dwa antybiotyki w połączeniu z blokerem pompy protonowej. Natomiast nie ma pewności, czy wyleczenie zakażenia Helicobacter pylori u chorych z dyspepsją czynnościową przynosi jakieś korzyści. Leczenie takie jest zwykle podejmowane tylko wtedy, kiedy inne sposoby zawodzą.
Przebieg leczenia

Pierwszym krokiem, który podejmuje lekarz stykając się z pacjentem z objawami dyspeptycznymi jest określenie, czy mogą one być przejawem groźnej choroby. Jeśli występują objawy niepokojące lekarza to pacjent jest kierowany niezwłocznie na badania, które wyjaśnią przyczynę dolegliwości.

W większości przypadków można jednak zastosować leczenie bez dodatkowych badań. Zawsze warto dokonać zmian trybu życia mogących mieć wpływ na objawy (p. jak unikać wystąpienia objawów). Wielu chorych odczuwa wyraźną poprawę przy zastosowaniu leków zobojętniających, zwłaszcza używanych regularnie. U chorych z dyspepsją typu wrzodowego oraz refluksowego lekarze często stosują leki zmniejszające wydzielanie kwasu solnego. U pacjentów z dyspepsją typu zaburzeń motoryki zazwyczaj rozpoczyna się leczenie od leku prokinetycznego.

Zazwyczaj lekarz umawia się z pacjentem na kolejną wizytę za około miesiąc. Po tym czasie ocenia efekty leczenia. W razie braku satysfakcjonującej poprawy może zwiększyć dawkę leku, zmienić jego rodzaj lub zastosować kilka leków równocześnie. Kolejne spotkanie odbywa się po upływie następnego miesiąca. Jeśli nadal utrzymują się dolegliwości, to pacjent powinien być skierowany na badania dodatkowe w celu wyjaśnienia podłoża objawów.
Jak unikać wystąpienia objawów?

U wielu chorych objawy dyspeptyczne ustępują lub zmniejszają się samoistnie. Stosowanie się do zaleceń dotyczących trybu życia wyraźnie pomaga wielu pacjentom, a u części pozwala na uniknięcie leczenia farmakologicznego.

Aby zapobiec wystąpieniu objawów wypróbuj skuteczność następujących zaleceń:

Unikaj spożywania posiłków zawierających duże ilości tłuszczów. Mogą one spowodować spowolnienie opróżniania się żołądka. W takiej sytuacji rozszerza się on znacznie, co jest przyczyną bólu.
Z tego samego względu unikaj jedzenia obfitych posiłków.
Unikaj palenia papierosów, długiego przebywania w zadymionym pomieszczeniu oraz picia alkoholu i mocnej kawy. Czynniki te mogą być drażniące dla żołądka.
Osoby z nadwagą i otyłe powinny dążyć do normalizacji wagi ciała.
Unikaj stosowania kwasu acetylosalicylowego (aspiryny itp.) oraz pochodnych leków, np. naproksenu, ibuprofenu, indometacyny i diklofenaku.
Unikaj używania leków mogących wpływać na spowolnienie pracy przełyku (w tym niektórych leków stosowanych w chorobach serca i płuc). Jeżeli jakikolwiek lek wywołuje u ciebie objawy dyspeptyczne, zgłoś ten fakt swojemu lekarzowi.

Choroba refluksowa żołądkowo- przełykowa – objawy i ich przyczyny (1)

Refluks oznacza w języku polsku zwracanie lub cofanie. Istota choroby refluksowej polega na zwracaniu zawartości żołądka do przełyku. Ponieważ do przełyku trafia nie tylko połknięty wcześniej pokarm, ale również wytwarzany w żołądku kwas solny oraz enzymy trawiące, powoduje to powstawanie przykrych dolegliwości, z których najbardziej typową jest zgaga.

Silne działanie drażniące kwasu i enzymów może powodować zapalenie przełyku i jego niebezpieczne dla zdrowia powikłania.
Częstość występowania objawów refluksu a pojawienie się choroby z tego powodu

Refluks z żołądka do przełyku występuje sporadycznie u każdego człowieka. Problemem staje się wówczas, gdy dolegliwości są silne lub często nawracają. Mówimy wtedy o chorobie refluksowej. Ocenia się, że około 4 do 7% osób dorosłych cierpi regularnie (to znaczy codzienne lub prawie codziennie) na objawy refluksu. Jeżeli uwzględnić chorych, u których objawy występują co najmniej raz w tygodniu, wartość ta wzrasta do około 1/5 wszystkich dorosłych. Duża część spośród nich w ogóle nie zgłasza się z tego powodu do lekarza próbując radzić sobie z dolegliwościami we własnym zakresie.

ANATOMIA GÓRNEJ CZĘŚCI PRZEWODU POKARMOWEGO
OBJAWY CHOROBY REFLUKSOWEJ ŻOŁĄDKOWO-PRZEŁYKOWEJ
DLACZEGO DOCHODZI DO POWSTANIA CHOROBY?



ANATOMIA GÓRNEJ CZĘŚCI PRZEWODU POKARMOWEGO

Repetytorium z anatomii

Aby zrozumieć istotę choroby refluksowej żołądkowo-przełykowej trzeba poznać anatomię górnego odcinka przewodu pokarmowego

Przełyk

Przełyk jest pierwszą częścią przewodu pokarmowego (nie licząc jamy ustnej). Jest to kanał mięśniowy, którego zadanie polega na przesunięciu rozgryzionego pokarmu do żołądka. Przełyk nie bierze udziału w mechanicznym ani chemicznym trawieniu. W części górnej łączy się z gardłem a w dolnej, po przejściu przez przeponę, z żołądkiem. Długość przełyku wynosi 23 – 25 cm. Jest to narząd dobrze unerwiony. Bodźce przenoszone przez układ nerwowy decydują o prawidłowej kurczliwości mięśni przesuwających pokarm do żołądka.

Dolny zwieracz przełyku

Dolny zwieracz przełyku jest okrężnym mięśniem położonym przy ujściu przełyku do żołądka. Dolny zwieracz przełyku rozszerza się przy przełykaniu pozwalając na przechodzenie pokarmu do żołądka. Po przejściu pokarmu ponownie kurczy się, stanowiąc zaporę zabezpieczającą przed cofaniem się pokarmu ponownie do przełyku. Napięcie zwieracza podlega wielu mechanizmom nerwowym i mięśniowym. Na napięcie mają też wpływ spożywane pokarmy. Przejściowe rozkurcze zwieracza występują również niezależnie od połykania. Są one często związane z występowaniem fizjologicznego refluksu o osób zdrowych.

Przepona

Przepona jest zespołem mięśni oddzielających klatkę piersiową od jamy brzusznej. Jest głównym mięśniem umożliwiającym oddychanie. Kilka narządów zlokalizowanych w klatce piersiowej i jamie brzusznej przechodzi przez przeponę przez specjalne otwory. Jednym z nich jest otwór dla przełyku (nazywany rozworem przełykowym przepony).

Żołądek

Żołądek jest rozciągliwym workiem o pojemności 1 – 1,5 litra, leżącym w górnej części jamy brzusznej. Od przełyku oddziela go dolny zwieracz przełyku. Granica z przełykiem od strony żołądka nazywana jest wpustem. Od dołu żołądek przechodzi w dwunastnicę, od której oddzielony jest również okrężnym mięśniem – odźwiernikiem. Skurcze mięśni żołądka, przebiegające w postaci fali perystaltycznej od wpustu żołądka do odźwiernika, mieszają pokarm z wydzielanym przez żołądek sokiem, ułatwiając trawienie i przesuwając zawartość żołądka małymi porcjami do dwunastnicy. Komórki ściany żołądka wydzielają m. in. kwas solny (średnio około 2 litrów dziennie) oraz enzymy trawienne, z których najważniejszy to pepsyna – enzym trawiący białko pokarmowe.

Dwunastnica

Dwunastnica jest pierwszą częścią jelita cienkiego. Ma długość około 30 cm a jej kształt przypomina literę C. Od góry łączy się z żołądkiem, od którego oddziela ją mięsień zwany odźwiernikiem. Tuż za odźwiernikiem jest krótka gruszkowata część, zwana opuszką, która przechodzi w część pionową a następnie poziomą. Część pozioma po zagięciu pod kątem przechodzi w jelito czcze. Do części pionowej dwunastnicy uchodzi (najczęściej wspólnie) przewód żółciowy wspólny oraz przewód trzustkowy, dostarczając żółć i enzymy trzustkowe zawierające wiele substancji trawiennych. W dwunastnicy kontynuowane jest trawienie tłuszczów, węglowodanów i białka zawartych w pokarmach.

OBJAWY CHOROBY REFLUKSOWEJ ŻOŁĄDKOWO-PRZEŁYKOWEJ

Zgaga

Zgaga jest najbardziej charakterystycznym objawem. Występuje u ponad 90% chorych. Jest to uczucie dyskomfortu lub bólu, najczęściej piekącego lub palącego, zlokalizowanego za mostkiem. Zazwyczaj występuje po jedzeniu lub w nocy, budząc chorego ze snu. Trwa kilkanaście lub kilkadziesiąt minut i zwykle samoistnie ustępuje. Nasilenie bólu często zmniejsza się po wypiciu wody lub mleka lub zażyciu leków alkalizujących. Zgaga jest spowodowana zarzucaniem kwaśnej zawartości żołądka do przełyku.

Zwracanie

Zwracanie jest uczuciem goryczy lub kwasu w jamie ustnej spowodowanym zarzucaniem treści żołądkowej. Należy odróżniać zarzucanie od wymiotów.

Zaburzenia w połykaniu

Uczucie trudności w połykaniu (dysfagia) jest związane z utrudnieniem przechodzenia połykanego pokarmu przez przełyk. Często jest opisywane jako uczucie ucisku lub „węzła” za mostkiem. Może być spowodowane nieprawidłową perystaltyką przełyku, stanem zapalnym lub zwężeniem przełyku. Zwężenia zdarzają się u około 10% chorych z ciężką i długotrwałą postacią choroby. U chorych z dysfagią lekarz zawsze powinien wykluczyć raka przełyku.

Uczucie bólu za mostkiem przy przełykaniu (odynofagia) jest innym objawem, odczuwanym przez chorych z obecnym zapaleniem przełyku.

Ból w klatce piersiowej.

Może to być ból ostry lub tępy, może promieniować do pleców, barków lub szyi. Jest on prawdopodobnie powodowany przez podrażnienie zakończeń nerwowych przełyku w czasie jego rozciągania lub drażnienia przez kwas żołądkowy. Czasem trudno jest odróżnić ten rodzaj bólu od bólu spowodowanego niedokrwieniem serca u chorych z chorobą niedokrwienną serca.

Krwawienie

Krwawienie z przełyku występuje pod postacią krwistych lub fusowatych (wygląd fusów kawy) wymiotów. Jest rzadkim objawem choroby. Może oznaczać duże nasilenie zapalenia przełyku lub obecność innej choroby, w tym choroby nowotworowej. Objaw ten nigdy nie może być bagatelizowany. Lekarz zawsze powinien ustalić jego przyczynę.

Objawy pozaprzełykowe:

Objawy płucne

Zarzucana do przełyku treść żołądkowa może dostawać się do krtani i oskrzeli. Rezultatem może być astma oskrzelowa, zapalenie oskrzeli, przewlekły kaszel i nawracające zapalenia płuc. Objawy płucne są obecne u około 10% dorosłych chorych z chorobą refluksową. Z drugiej strony, około połowa chorych z astmą oskrzelową ma chorobę refluksową. Objawy płucne mogą być spowodowane bezpośrednim dostawaniem się kwasu do drzewa oskrzelowego. Mogą również pojawić się w wyniku odruchowego skurczu oskrzeli spowodowanego przez zarzucanie kwasu do przełyku.

Objawy z jamy ustnej

Objawy obejmują wytwarzanie dużej ilości wodnistej śliny, zapalenie dziąseł oraz uszkodzenie zębów. Ślinotok jest uczuciem dużej ilości śliny, która może być wydzielana w odpowiedzi na obecność kwasu w przełyku. Zapalenie dziąseł i uszkodzenie szkliwa zębów są spowodowane zetknięciem z kwaśną treścią zarzucaną do ust.

Gardło

Uszkodzenie krtani i gardła może objawiać się chrypką, zapaleniem krtani, suchym zapaleniem gardła lub uczuciem zatykania w gardle. Lekarz zawsze musi wtedy wykluczyć inne przyczyny tych dolegliwości, w tym raka krtani.

Uszy

Rzadko może pojawić się ból ucha lub uszu spowodowany uszkodzeniem nosa i gardła (mających połączenie z uchem środkowym) przez kwas.

DLACZEGO DOCHODZI DO POWSTANIA CHOROBY?

Dlaczego dochodzi do powstania choroby?

Do refluksu może doprowadzić wiele przyczyn. Kilka z nich odgrywa rolę zasadniczą a najbardziej istotne są spowodowane zaburzeniami kurczliwości przełyku lub żołądka. Do mechanizmów tych zalicza się:

a) zaburzenia pracy dolnego zwieracza przełyku

b) zaburzenia motoryki przełyku

c) zaburzenia opróżniania żołądkowego

d) przepuklinę rozworu przełykowego przepony

e) niedobór wydzielania śliny

f) sklerodermę (twardzinę)

g) leki stosowane w innych chorobach

a) zaburzenia pracy dolnego zwieracza przełyku

Zaburzenia pracy dolnego zwieracza przełyku polegające na jego zbyt zbyt słabym skurczu lub zbyt częstym rozkurczaniu się mogą doprowadzać do zwracania do przełyku zawartości żołądka, która składa się nie tylko ze spożytego pokarmu, ale również działających drażniąco kwasu żołądkowego i enzymów trawiennych.

b) zaburzenia motoryki przełyku

Następnym mechanizmem zabezpieczającym przed refluksem jest samoistne oczyszczanie przełyku z zawartości, która się do niego dostaje. Przełyk oczyszcza się dzięki jego ruchom perystaltycznym, dawniej zwanymi ruchami robaczkowymi. U wielu chorych z chorobą refluksową występują zaburzenia oczyszczania przełyku, wobec czego dostający się do niego kwas i enzymy działają silniej i dłużej.

c) zaburzenia opróżniania żołądkowego

Trzecim ważnym mechanizmem chroniącym przed cofaniem się treści żołądkowej jest sprawne opróżnienie się żołądka z pokarmu. U niemal połowy chorych z ciężką postacią choroby refluksowej obecne są zaburzenia opróżniania żołądka. Staje się on wówczas przeciążony pokarmem, co sprzyja wystąpieniu zgagi lub odbijania.

d) przepuklina rozworu przełykowego przepony

Choroba częściej występuje u osób z przepukliną rozworu przełykowego przepony. Nazwa ta oznacza przedostawanie się części żołądka ponad przeponę, do klatki piersiowej. W takich warunkach dolny zwieracz przełyku pracuje mniej efektywnie a ponadto przełyk gorzej się opróżnia.

e) niedobór wydzielania śliny

Do rozwoju choroby może przyczyniać się rzadko występujący niedobór wydzielania śliny. Ślina ma odczyn lekko zasadowy, co spryja zobojętnianiu kwasu żołądkowego. Poza tym mechanicznie spłukuje zawartość przełyku do żołądka oczyszczając przełyk z zarzucanego kwasu.

f) skleroderma (twardzina)

Skleroderma, rzadka choroba tkanki łącznej, powoduje zaburzenia motoryki przełyku i bywa przyczyną odczuwanych dolegliwości refluksowych.

g) leki stosowane w innych chorobach

Rozważając przyczyny dolegliwości należy również brać pod uwagę przyjmowane z różnych wskazań leki. Niektóre leki, zwłaszcza stosowane u chorych z nadciśnieniem tętniczym i chorobą niedokrwienną serca, mogą zaburzać pracę dolnego zwieracza przełyku lub zwalniać oczyszczanie przełyku. Ich odstawienie może spowodować ustąpienie objawów (Uwaga: decyzję o zmianie dawki lub odstawieniu leku należy podejmować po porozumieniu z lekarzem).

h) refluks zasadowy (alkaliczny)

W rzadkich przypadkach przyczyną choroby refluksowej nie jest zarzucanie kwasu żołądkowego do przełyku, ale dostawanie się do niego treści o odczynie alkalicznym z dużą zawartością żółci. Żółć również może powodować zapalenie przełyku poprzez swe działanie drażniące. Mechanizm ten istnieje przede wszystkim u chorych po przebytych operacjach żołądka.

Uwaga! Nadkwaśność „żołądkowa” to nie jest zwiększone wydzielanie kwasu

Wbrew powszechnemu przekonaniu ludzie cierpiący na uporczywą zgagę nie mają nadmiernego wydzielania kwasu w żołądku. To zaburzenia kurczliwości powodują, że kwas dostaje się do przełyku, który nie może się uchronić przed jego drażniącym działaniem. Nadkwaśność, którą odczuwają chorzy, nie jest więc związana z wysokim wydzielaniem kwasu solnego.

JAK POWSTAJE WRZÓD?
Budowa żołądka i dwunastnicy

Żołądek jest narządem przypominającym rozciągliwy worek o pojemności około 1 – 1,5 litra. Od góry dochodzi do niego przełyk, od którego oddzielony jest mięśniem – dolnym zwieraczem przełyku. Miejsce, w którym przełyk dochodzi do żołądka nazywa się wpustem. Począwszy od góry, kolejne części żołądka są nazywane dnem, trzonem i okolicą przedodźwiernikową. W miejscu połączenia żołądka z dwunastnicą znajduje się okrężny mięsień – odźwiernik.

Tuż za odźwiernikiem znajduje się opuszka dwunastnicy – kilkucentymetrowa część w kształcie gruszki. Następnie dwunastnica kilkakrotnie zmienia kierunek przebiegu tworząc pętlę przypominającą literę C. Do dwunastnicy dochodzą ujścia przewodu trzustkowego oraz przewodu żółciowego wspólnego, którymi do światła przewodu pokarmowego dostają nie niezbędne dla prawidłowego trawienia enzymy trzustkowe i żółć.

Ściana żołądka i dwunastnicy składa się – poczynając od wnętrza – z błony śluzowej, kilku warstw mięśni oraz cienkiej błony zewnętrznej zwanej surowicówką. Błona śluzowa wydziela sok żołądkowy zawierający kwas solny o dużym stężeniu oraz enzym trawiący białko pokarmowe – pepsynę. Wydzielanie soku żołądkowego jest regulowane przez między innymi przez hormon – gastrynę. Uwalnia się ona z błony śluzowej żołądka pod wpływem dostającego się do niego pokarmu.

Pokarm docierający do żołądka jest mieszany z sokiem żołądkowym, co ułatwia jego trawienie. Skurcze mięśni żołądka przesuwają go małymi porcjami do dwunastnicy. Po przejściu do dwunastnicy kwaśna zawartość żołądka jest zobojętniana przez sok trzustkowy i żółć, mające odczyn alkaliczny. W dwunastnicy następuje dalsze trawienie pokarmu.
Objawy

Głównym objawem choroby wrzodowej jest ból lub dyskomfort w nadbrzuszu (czyli dołku podsercowym), pojawiający się w 1 do 3 godzin po posiłkach. Bóle często ustępują po spożyciu pokarmu lub przyjęciu leków zobojętniających kwas solny. Często występują w nocy, budząc chorego ze snu. Ból zazwyczaj ma charakter tępy i dokuczliwy, może utrzymywać się przez kilka dni lub tygodni.

Należy pamiętać, że nierzadko choroba wrzodowa nie daje żadnych dolegliwości. Jej istnienie sygnalizuje wtedy dopiero wystąpienie powikłania choroby.

Inne dolegliwości (nudności, wymioty, odbijania, brak łaknienia, zgaga, niesmak w ustach, chudnięcie) również mogą być związane z obecnością choroby wrzodowej, ale nie są charakterystyczne wyłącznie dla niej. Nazywane są one objawami dyspeptycznymi (p. dyspepsja).
Częstość występowania choroby

Choroba wrzodowa należy do najczęstszych chorób przewodu pokarmowego. Ocenia się, że choruje na nią w ciągu całego życia 5 – 10% wszystkich osób dorosłych. Częściej chorują mężczyźni. Może występować w każdym wieku, ale najczęściej chorują ludzie młodzi i w średnim wieku. Charakterystyczna dla choroby wrzodowej jest jej nawrotowość. Wielu chorych ma nasilenia dolegliwości występujące co kilka miesięcy. W dawnych podręcznikach opisywano wiosenno – jesienne okresy zaostrzenia choroby. Nie dotyczy to wszystkich chorych. Tym niemniej zaobserwowano, że przy tradycyjnym leczeniu nawroty występują średnio co 7 miesięcy.
Jak powstaje wrzód?

W chorobie wrzodowej najpierw powstaje powierzchowne uszkodzenie błony pokrywającej od wewnątrz żołądek (błony śluzowej). Powstaje drobna ranka nazywana nadżerką. Jeżeli utrzymują się warunki sprzyjające rozwojowi choroby, zmiana ta pogłębia się i powiększa, sięgając w głąb ściany. Powstaje owrzodzenie. W niektórych przypadkach może dochodzić do uszkodzenia naczyń krwionośnych w ścianie żołądka lub dwunastnicy, co bywa przyczyną krwawienia. Czasem wrzód może nawet przedziurawić ścianę żołądka.

Drażnienie przez wrzód i sok żołądkowy nerwów przebiegających w ścianie powoduje odczucie bólu.

Częściej dochodzi do powstawania wrzodów w dwunastnicy, szczególnie w tej jej części, która sąsiaduje z żołądkiem (opuszki dwunastnicy). Występują on dwu- lub nawet trzykrotnie częściej niż wrzody żołądka. U kilkunastu procent chorych jednocześnie wykrywa się dwa lub więcej owrzodzeń. Większość wrzodów nie przekracza średnicy 1 cm, ale zdarzają się owrzodzenia wielkości kilku centymetrów.
PRZYCZYNY CHOROBY WRZODOWEJ

Helicobacter pylori

Główną przyczyną powstania choroby wrzodowej jest zakażenie bakterią Helicobacter pylori. Dochodzi do niego zazwyczaj w dzieciństwie. Bakteria osiedla się w żołądku żyjąc i mnożąc się na powierzchni błony śluzowej pod warstwą śluzu przykrywającą błonę. Zakażenie powoduje zapalenie błony śluzowej, na początku ostre, potem przechodzące w przewlekłe. U części osób zakażonych dochodzi do wtórnego zwiększenia produkcji kwasu żołądkowego, który działa bezpośrednio wrzodotwórczo. Ocenia się, że około 70% owrzodzeń żołądka i około 95% owrzodzeń dwunastnicy jest związanych z infekcją.

W Polsce zakażenie Helicobacter pylori wykrywa się u około 70% dorosłych osób. Tylko u niewielkiej ich części dochodzi do powstania choroby wrzodowej. Szczegółowe mechanizmy są obecnie intensywnie badane, ale już wiadomo, że ważną rolę odgrywają predyspozycje genetyczne (dziedziczone rodzinnie) oraz rodzaj szczepu bakterii. Zaledwie u około 10% osób zakażonych bakterią powstają owrzodzenia trawienne.

Niesterydowe leki przeciwzapalne

Jest to grupa leków stosowana powszechnie. Należy do nich kwas acetylosalicylowy (aspiryna), ibuprofen, naproksen, piroksykam, diklofenak i kilka innych leków. Wiele z nich dostępnych jest bez recepty. Liczne badania wykazały, że 12 – 30% pacjentów leczonych przewlekle tymi lekami ma wrzód żołądka a 2 – 19% wrzód dwunastnicy. Polekowy wrzód żołądka występuje dwukrotnie częściej niż wrzód dwunastnicy.

Przyczyna szkodliwego działania leków jest złożona. Dominuje uszkodzenie mechanizmów chroniących żołądek przed czynnikami drażniącymi, przede wszystkim kwasem solnym.

Przyczyny i czynniki genetyczne

Choroba wrzodowa częściej występuje u osób z grupą krwi 0. Prawdopodobnie jest to spowodowane ułatwieniem infekcji Helicobacter pylori u osób z tą grupą krwi.

Rodzinne występowanie choroby wrzodowej u wielu osób może nie polegać na zjawiskach genetycznych, ale na przenoszeniu infekcji Helicobacter pylori z rodziców na dzieci.

Palenie tytoniu

Palacze papierosów częściej zapadają na chorobę wrzodową, mają częstsze nawroty choroby a nisza wrzodowa goi się u nich trudniej.

Decyduje o tym wiele przyczyn, w tym działanie składników dymu tytoniowego na wydzielanie żołądkowe i trzustkowe oraz na przepływ krwi w naczyniach ściany żołądka. Palenie tytoniu i Helicobacter pylori współdziałają ze sobą w wywoływaniu wrzodów trawiennych.

Alkohol i sposób żywienia

Tradycyjnie uważało się, że choroba wrzodowa może być spowodowana przez nieprawidłowe żywienie (np. spożywanie potraw tłustych lub z dużą ilością przypraw) oraz nadużywanie alkoholu. Obecnie wiadomo, że sposób żywienia nie ma wpływu na powstawanie choroby wrzodowej. Natomiast spożywanie niektórych potraw i picie niektórych napojów alkoholowych może nasilić dolegliwości związane z wrzodem poprzez działanie drażniące na nerwy czuciowe zlokalizowane w uszkodzonej ścianie żołądka lub dwunastnicy.

Nieregularny tryb życia i stres

Wbrew utrwalonemu przekonaniu stres i inne czynniki psychologiczne prawdopodobnie nie wpływają na powstanie choroby wrzodowej. Natomiast mogą nasilać dolegliwości związane z chorobą, chociażby poprzez zwiększone pobudzanie wydzielania kwasu żołądkowego.

Rzadkie przyczyny owrzodzeń

Choroba nowotworowa: rak żołądka i chłoniak żołądka mogą przebiegać pod postacią owrzodzenia lub owrzodzeń. Podczas badania endoskopowego czasem nie można odróżnić zmian nowotworowych od wrzodu trawiennego. Dlatego w każdym przypadku wrzodu żołądka lekarz wykonujący gastroskopię pobiera do dalszych badań małe fragmenty błony śluzowej – wycinki.
Zespół Zolinger-Ellisona: zwykle jest to nawracający wrzód u osoby bez infekcji Helicobacter pylori i nie przyjmującej niesterydowych leków przeciwzapalnych. Często jest to więcej niż jeden wrzód lub wrzód o nietypowym umiejscowieniu oporny na leczenie. Przyczyną tej rzadkiej postaci owrzodzeń jest guz wydzielający hormon – gastrynę, najczęściej zlokalizowany w trzustce. W przypadku podejrzenia zespołu Zollinger-Ellisona lekarz zleca wykonanie specjalnych testów dla wykrycia tej choroby.
Choroba Leśniowskiego-Crohna: jest to choroba zapalna dotycząca zwłaszcza jelit, ale sporadycznie umiejscawiająca się również w żołądku lub dwunastnicy. Na prawidłowe rozpoznanie naprowadza lekarza wynik badania mikroskopowego wycinków pobranych z owrzodzenia lub wykonanie dodatkowych badań jelita grubego.

POWIKŁANIA CHOROBY WRZODOWEJ
Krwawienie z wrzodu

Przy powstawaniu owrzodzenia lub jego powiększaniu się może dojść do uszkodzenia naczyń krwionośnych przebiegających w ścianie żołądka lub dwunastnicy. Mogą to być naczynia tętnicze, żylne lub drobne naczynia włosowate. W zależności od wielkości uszkodzonego naczynia krwawienie może być niewielkie lub duże. Czasem może dojść do znacznej utraty krwi objawiającej się gwałtownym zasłabnięciem chorego. Głównym objawem krwawienia są krwiste lub fusowate (przypominające fusy kawy) wymioty oraz krwiste lub smoliste (czarne) stolce. Przyspiesza się czynność serca i zmniejsza ciśnienie tętnicze krwi.

Powikłanie to wymaga skierowania do szpitala, gdzie stan pacjenta jest szczegółowo monitorowany. Często zachodzi potrzeba przetoczenia krwi. W wielu przypadkach można zatamować krwawienie podczas badania endoskopowego górnego odcinka przewodu pokarmowego. Zabieg polega na ostrzyknięciu wrzodu lekiem obkurczającym naczynia lub zamknięciu krwawiących naczyń za pomocą różnych metod (m.in. cieplnych lub laserowych). Niekiedy niezbędne jest leczenie operacyjne.

Ciemny lub nawet czarny stolec nie zawsze jest objawem krwawienia. Zabarwienie to może pojawić się po spożyciu niektórych pokarmów, (np. jagód) lub leków (np. preparatów żelaza). Niektóre leki stosowane w leczeniu choroby wrzodowej (np. sole bizmutu) mogą również spowodować ciemne zabarwienie stolca. O występowaniu czarnego stolca zawsze należy poinformować lekarza leczącego, mimo iż nie musi to być objawem krwawienia.

Przedziurawienie (perforacja)

Przedziurawienie wrzodu oznacza przedziurawienie ściany żołądka lub dwunastnicy przez pogłębiające się owrzodzenie. Zwykle powikłanie to występuje nagle i jest bardzo niebezpieczne dla życia. Głównym objawem przedziurawienia jest silny, gwałtowny ból umiejscowiony w nadbrzuszu. Chorzy czasem porównują go do pchnięcia nożem. Przyczyną bólu jest wydostanie się treści pokarmowej z dwunastnicy lub żołądka do jamy brzusznej, które powoduje rozlany stan zapalny nazywany zapaleniem otrzewnej. Stan pacjenta szybko się pogarsza. Przyspiesza się tętno, obniża ciśnienie krwi, skóra staje się blada a rysy twarzy zaostrzają się. Brzuch jest silnie bolesny przy ucisku. Skuteczne leczenie polega na szybkiej operacji.

Przedziurawienie występuje u około 2 – 7% chorych z wrzodem trawiennym. Ryzyko jest większe u osób stosujących niesterydowe leki przeciwzapalne i/lub palących papierosy.

Zwężenie odźwiernika (stenoza)

Zwężenie odźwiernika powstaje u chorych z nawracającymi owrzodzeniami położonymi w okolicy odźwiernika (na granicy żołądka i dwunastnicy), które jest najwęższą częścią przewodu pokarmowego. Spowodowane jest ono zbliznowaceniem ściany wokół zagojonego wrzodu. Zwężony odźwiernik nie przepuszcza treści pokarmowej do dwunastnicy, co prowadzi do zalegania pokarmu w żołądku. Stan ten objawia się kurczowymi bólami brzucha, nudnościami i uporczywymi wymiotami, które na krótko przynoszą ulgę. Następnie dochodzi do wychudzenia. Zwężenie dotyczy 2 – 4% wszystkich chorych z chorobą wrzodową. Jedynym postępowaniem leczniczym jest zabieg operacyjny. U części chorych zwężenie jest spowodowane przez stan zapalny i obrzęk w okolicy wrzodu. W miarę leczenia wrzodu ulegają one zmniejszeniu a objawy zwężenia ustępują. W takim przypadku leczenie może ograniczać się do gojenia niszy wrzodowej a operacji można uniknąć.

GARBNIKI ROŚLINNE LECZĄ CHOROBĘ WRZODOWĄ

Garbniki roślinne w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy

Szczególne znaczenie w profilaktyce i zwalczaniu wrzodów mają garbniki, będące zespołem roślinnych związków polifenolowych. Niektóre z nich posiadają szczególną zdolność wiązania się z białkami, co wytwarza różnorodne efekty lecznicze. W kontakcie z ranką trawienną łączą się z białkiem śluzówki ułatwiając gojenie. Łączą się również z białkiem krwi działając przeciwkrwotocznie. Łącząc się z białkiem zarazków działają bakteriobójczo, grzybobójczo i wirusobójczo.

Własności garbników roślinnych

Garbniki są rozpuszczalne w wodzie, mają zdolność wytrącania z roztworów wodnych nierozpuszczalnego osadu alkaloidów i toksycznych soli metali ciężkich. Mają wielką zdolność do łączenia się z innymi związkami i tworzenia nowych, bardzo trwałych związków Niektóre z tych substancji roślinnych działają przeciwzapalnie, bakteriobójcze i ściągająco, co przyczynia się do gojenia nadżerek wrzodowych i hamowania krwawień śluzówki dróg pokarmowych. Nie są związkami trwałymi, gdyż pod wpływem tlemu z powietrza oraz światła, zwłaszcza słonecznego ulegają kondensacji i enzymatycznej polimeryzacji, co sprawia że ciemnieją, stają się trudniej rozpuszczalne oraz coraz mniej aktywne fizjologicznie, aż wreszcie stają się biologicznie bezużytecznymi substancjami (tzw. flobafenami).

Osłaniają błony śluzowe

Niektóre garbniki mają zdolność łączenia się z białkowymi składnikami nabłonka jelitowego – tworząc powłokę ochronną przed żrącym działaniem kwasu solnego i soków żołądkowych. Przy biegunce powłoka przeciwdziała odwodnieniu organizmu. Przykładowo garbniki pirokatechinowe zmniejszają również przepuszczalność ścian naczyń włosowatych przewodu pokarmowego, co zmniejsza zagrożenie miejscowym krwawieniem***.

Cenne własności taniny

Tradycyjną leczniczą substancją roślinną o działaniu zbliżonym do garbników jest tanina – otrzymywana z narośli (tzw. galasów) na liściach egzotycznego dębu Qercus infectoria. Taninę stosuje się, jako białczan taniny w biegunce, nieżycie żołądka, zatruciach i małych krwawieniach z przewodu pokarmowego. Tanina wykazując własności właściwe dla garbników - w środowisku jelita uaktywnia się pod wpływem enzymu pankreatyny. Działa ściągająco, przeciwzapalnie i przeciwbiegunkowo na błony śluzowe. Wykazuje również działanie przeciwkrwotoczne, co ma znaczenie przy uszkodzeniu naczyń włosowatych śluzówki jelit, czy żołądka. Jednak tanina działa w jamie ustnej drażniąco i ściągająco na kubki smakowe, a w przewodzie pokarmowym uwalnia kwas galusowy, który hamuje łaknienie i utrudnia przyswajanie składników odżywczych pokarmu – dlatego obecnie utrwala się opinia o jej ograniczonej przydatności.

Organizm sam „ulepsza” własności lecznicze garbników

Roztwory wodne wielu garbników ulegają w organizmie powolnej hydrolizie, pod wpływem zmiennego pH przewodu pokarmowego i nzymów. Uwolnione w trakcie tego procesu końcowe produkty rozpadu ich makrocząsteczek wykazują wysoką aktywność leczniczą stymulującą i ochronną dla organizmu. W licznych badaniach wykazano działanie:

- antyoksydacyjne garbników (wymiatanie rodników tlenowych);

- immunotropowe (wzmacnianie aktywności układu odpornościowego);

- przeciwnowotworowe ( hamowanie mutagennej aktywności wytwarzanych przez organizm endogennych toksyn;

- jak również korzystne oddziaływanie na ośrodkowy układ nerwowy.

- stwierdzono ponadto, że garbniki hydrolizujące działały znacznie silniej od garbników skondensowanych i w sposób znamiennie różnorodny.

ŹRÓDŁA NAJCENNIEJSZYCH LECZNICZO GARBNIKÓW

Źródłem najcenniejszych leczniczo garbników są :

- Tormentillae rhizoma - kłącze pięciornika, kurze ziele - do 23% garbników galotaninowych; skondensowanych.

- Bistoritae rhizoma - kłącze wężownika,- do 21, 5% garbnikbw galotaninowych skondensowanych.

- Hydrolapathi radix - korzeń szczawiu lancetowatego, zawiera 18-29% mieszaniny gabników.

- Qercus cortex - kora dębowa, zawiera 8.5 - 14% mieszaniny garbnik6w.

- Cameliae (Theae) folium - liść herbaty zawiera 10 - 20% garbników galotaninowych.

- Uvea ursi folium - lisc mącznicy lekarskiej, zawiera 7 - 13% mieszaniny gabników.

- Vitis idaeae folium - liść borowki brusznicy - do 12 % mieszaniny garbników.

- Rubi fruticosi folium - liść jerzyny fałdowanej – 11-17% mieszaniny garbników.

- Salviae folium - 1iść szałwi lekarskiej - 10% galatonin elagotanin.

- Juglandis folium - liść orzecha wloskiego - 9% elagotanin.

- Saticis cortex - kora wierzby purpurowej - 8, 5 do 10% galotonin.

- Hyperici herba - ziele dziurawca - okolo 8% garbników skondensowanych.

- Myrtilli fructus - owoc borówwki, czernicy do 7% mieszaniny garbników.

- Iridis rhizoma - kłącze kosaćca - 6-8%. mieszaniny garbników.

- Fragariae folium - liśc poziomki pospolitej okolo - 5% garbników elagowych.

-Alchemillae herba - ziele przywrotnika pospolitego 6-8% garbników elagowych.

- Plantaginis folium - liść babki lancetowatej – ok. 8, 5% mieszaniny garbników.

WSKAZANIE LECZNICZE W STOSOWANIU GARBNIKÓW

Własności lecznicze garbników

Do celów leczniczych największą wartość mają garbniki hydrolizujące. Wynika to z ich dużej zdolności wiązania się z komponentami białkowymi, co przy podaniu doodbytniczym lub dopochwowym wywierają lecznicze działanie przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe, przeciwgrzybicze, przeciwzapalne; a ponadto: przeciwbiegunkowe, przeciwkrwotoczne (krwiotamujące wycieki z uszkodzonych drobnych naczyń); a nawet przeciwpasożytnicze. Działają ponadto przeciwnowotworowo, przeciwmutagennie i immunopobudzająco.

W leczeniu uszkodzeń błon śluzowych

Wykorzystuje się zdolność substancji czynnych garbników do tworzenia trwałych związków z białkami. Dzięki niej garbniki są skuteczne zarówno przy stosowaniu zewnętrznym, jak i wewnętrznym.. Zastosowane wewnętrznie leczą śluzówkę jamy ustnej, gardła i narządów wewnętrznych – śluzówkę żołądka i jelit.

W leczeniu oparzeń i skaleczeń

Położone na oparzoną skórę ułatwiają gojenie, łącząc się z białkiem skóry; łączą się również z białkiem krwi, działają więc przeciwkrwotocznie; łącząc się z białkiem drobnoustrojów, które zainfekowały ranę, działają bakteriobójczo, grzybobójczo i wirusobójczo. Wzmacniają działanie garbników rośliny lecznicze: ziele krwawnika, szałwii, tymianku, bylicy bożego drzewka, czy ziele glistnika, itp.

Bakteriobójcza i przeciwzapalna rola garbników

Garbniki wiążą się z białkiem komórek chorobotwórczych drobnoustrojów, dzięki czemu działają bakteriobójczo i wirusobójczo, jak też neutralizują toksyny bakteryjne. ***3,4. Ponadto unieczynniają działanie mediatorów zapalenia, zwłaszcza histaminy, enzymów zapalnych, itp.***1.

Zwalczanie bakterii opornych na antybiotyki

Niektóre garbniki mają także zdolność do zwalczania szczepów bakterii, które są oporne na antybiotyki. Garbniki można dziś wprowadzić tam, gdzie antybiotyki okazują się bezsilne, bądź wzmocnić działanie antybiotyków.

Zapobiegają krwawieniu

Zapobiegają krwawieniu z pękających włosowatych naczyń krwionośnych w przewodzie pokarmowym. W postaci wlewów leczą podrażnienia, zapalenia i wrzodziejące zapalenia jelita grubego.

Garbniki odtruwają organizm z toksyn

Garbniki to polifenolowe związki roślinne, które mają wielką zdolność do łączenia się z innymi związkami i tworzenia nowych, bardzo trwałych związków. Między innymi łączą się z aminokwasami - „cegiełkami” budulcowymi białek, z alkaloidami i metalami ciężkimi, dzięki czemu są znakomitymi odtrutkami.

PRZECIWRZODOWE RECEPTY ZIOŁOWE

Recepta Leonarda de Vermon Jacques

Lecznicze własności garbników roślinnych w leczeniu nadżerek, wrzodów, krwawień, zakażeń bakteryjnych i innymi dolegliwości układu trawiennego są znane od lat. Warto zacytować zalecenia z wydanej u nas w roku 1936 znanej książki Leonarda de Vermon Jacques „Kuracja roślinna”. Na przykład na biegunkę: nalewka orzechowa, herbata z dziurawca, napar z korzenia kurzego ziela, odwar z tysiącznika, dziurawca i kurzego ziela, herbata z jagód czarnych, wyciąg z rdestu ptasiego na czerwonym winie; na dyzenterię, czyli czerwonkę: odwar z korzenia kurzego ziela, napar z dziurawca, odwar z nasienia szczawiu końskiego, odwar z kory dębowej, odwar z korzeni krwiściągu, napar z kory wierzbowej, napar z liści jeżyny, a dla dzieci powidła z jagód bzu czarnego; nalewka na cholerę: „Na kwartę spirytusu brać 15 g dzięgla leśnego, 2 g korzenia tatarakowego, 2 g mirry, 2 g cynamonu, 4 g aloesu, 5 g goździków korzennych, 1 g wanilii, 0,5 g kamfory, 0,5 g gałki muszkatołowej, 0,5 g szafranu, całość utłuc, wsypać do butelki ze spirytusem, dwa tygodnie macerować”. August Czarnowski w wydanym dwa lata później „Zielniku lekarskim” zaleca m.in. stosowanie rdestu wężownika przy krwawieniach z narządów wewnętrznych, biegunkach i wrzodach na skórze. (Moje Zdrowie 1998-Aleksander Ożarowski)

Recepta z nasion z lnu

¦ Nasiona zawierają: do 6% śluzu w łupienie nasiennej, do 45% oleju, 1,5% glikozydów cjanogennych, ok. 27% białek, sterole. Można je zalać wodą i uzyskać śluzowaty ekstrakt lub zemleć w robocie kuchennym (młynku do kawy). Śluz z lnu ma zbawienny wpływ na przewód pokarmowy, gdyż ma podobny skład mukopolisacharydów, jak śluz chroniący przed działaniem kwasu solnego pokrywający wewnętrzną warstwę żołądka. Kiedy wydzielanie naturalnego śluzu zostaje zakłócone, na nagich ściankach żołądka poddanych działaniu kwasu solnego tworzą się wrzody. Spożywanie wówczas nasion lnu chroni żołądek i pozwala regenerować się jego ściankom. ***3

(Cytat: Moje Zdrowie 1998- autor doc. dr hab. farm. Aleksander Ożarowski)

PREPARATY APTECZNE

W aptece można znaleźć następujące wartościowe preparaty z błonnikiem osłaniające błony śluzowe żołądka i dwunastnicy:

¦ Enterosol® prep.złoż. (Chelidonium extr., Millefolium extr., Quercus extr., Salix extr., Salvia extr., Thymus extr) płyn doustny - prod. Phytopharm Klęka. Preparat zawiera: garbniki z kory dębu, kory wierzby, sok z ziela szałwi,, tymianku krwawnika i bylicy bożego drzewka. Preparat zawiera nie mniej niż 0,2% garbników. Zawiera 60-70% etanolu. Wykazuje skojarzone działanie substancji biologicznie aktywnych poszczególnych surowców roślinnych (garbnikowych, olejkowych, alkaloidowych). Podstawowe znaczenie mają garbniki zawarte w korze dębu, pochodne pirokatechiny i pirogalolu, a także kwasy fenolowe, flawonoidy i triterpeny. Garbniki kory dębu łączą się z białkowymi składnikami nabłonka jelitowego. Przy prawidłowej czynności przewodu pokarmowego mogą wywołać zaparcie, a przy biegunce przeciwdziałają odwodnieniu organizmu. Garbniki pirokatechinowe zmniejszają przepuszczalność ścian naczyń włosowatych przewodu pokarmowego. Garbniki wiążą się również z białkiem komórek drobnoustrojów, dzięki czemu działają bakteriobójczo. Poza tym unieczynniają toksyny bakteryjne. Przeciwzapalnie działają również inne składniki preparatu, w tym kora wierzby oraz składniki olejku ziela szałwii, tymianku, krwawnika i bylicy bożego drzewka. Substancje czynne zawarte w zielu glistnika działają rozkurczowo na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego. Wskazania; Pomocniczo w schorzeniach przewodu pokarmowego, stanach zapalnych żołądka i jelit, biegunkach, nieżycie jelita grubego, stanach skurczowych jelit.

¦ Succus Millefolii® Millefolium extr. płyn doustny - prod. Phytopharm Klęka. Preparat zawiera sok ze świeżego ziela krwawnika stabilizowany etanolem (nie mniej niż 0,025% garbników). Garbniki zawarte w preparacie hamują drobne krwawienia z uszkodzonych naczyń włosowatych w błonie śluzowej przewodu pokarmowego. Wykazuje także działanie spazmolityczne, zwiększa wydzielanie soku żołądkowego, poprawia trawienie.Wskazania; Nieżyty i stany zapalne przewodu pokarmowego, stany skurczowe dróg żółciowych i jelit, zaburzenia trawienia, brak łaknienia. Przeciwskazanie nie znane.

PONADTO W APTEKACH ZNALEŹĆ MOŻNA NASIONA LNU

Nasiona lnu – do kupienia w aptece. Nasiona zawierają: do 6% śluzu w łupienie nasiennej, do 45% oleju, 1,5% glikozydów cjanogennych, ok. 27% białek, sterole.

ZAPALENIA JELIT

Zapalenie zaburza funkcje fizjologiczne jelit

Przypomnijmy funkcje fizjologiczne jelita cienkiego i grubego.
1. W jelicie cienkim ma miejsce trawienie i wchłanianie substancji odżywczych dostarczanych w pożywieniu w postaci białek, węglowodanów (cukrów) i tłuszczów. W jelicie cienkim wchłaniana jest także częściowo woda oraz większość witamin i minerałów (biopierwiastków).
2. W jelicie grubym – głównie w okrężnicy następuje tworzenie kału z nie strawionych i nie wchłoniętych wcześniej resztek pokarmowych. Ma też miejsce intensywne wchłanianie wody i niektórych witamin oraz soli mineralnych (sosu, potasu, magnezu). Formujący się kał jest następnie przesuwany dalej do odbytnicy – ostatniej części jelita i wydalany na zewnątrz.

Specyfika chorób zapalnych jelit

Choroby zapalne jelit mogą się umiejscawiać w ścianie jelita cienkiego lub grubego, na całej ich długości lub w określonym jego odcinku. W wielu przypadkach do choroby dochodzi na skutek łatwego kontaktu dużej powierzchni jelita cienkiego (i grubego) z ogromną liczbą czynników chorobowych dostających się z pokarmem. Zapalenia mogą przebiegać w sposób ostry lub przewlekły.

Zwykle objawem stanu zapalnego w jelitach są:

- brak łaknienia, nudności, wymioty
- bóle brzucha
- biegunki (ostre lub przewlekłe), niekiedy z wydzieliną śluzową oraz krwiste
- niekiedy stan podgorączkowy lub gorączka
- zaburzenia wchłaniania składników pokarmowych, witamin, soli mineralnych oraz objawy tych niedoborów
- inne niebezpieczne dla zdrowia powikłania zapaleń

Rozpoznanie lekarskie chorób jelit

Rozpoznanie ustala się zwykle na podstawie wywiadu lekarskiego oraz badań pozwalających na ocenę zmian anatomicznych jelit, czyli np. badania kolonoskopowego z badaniem histopatologicznym wycinka błony śluzowej lub badania radiologicznego jelit. W przypadku zakażeń drobnoustrojami, toksynami, itp. dokonuje się odpowiednich analiz bakteriologicznych, testów laboratoryjnych, itp. Niekiedy rozpoznanie jest ustalone podczas operacji. Nowe (jeszcze trudno dostępne) metody oceny jelit to tzw. wirtualna kolonoskopia wykonywana w oparciu o technikę tomografii komputerowej i zastosowanie tzw. kapsułki wyposażonej w kamerę, która przechodzi wraz z ruchami robaczkowymi przez cały przewód pokarmowy.

PRZYCZYNY ZAPALEŃ JELIT

Przyczyną chorób zapalnych jelit są najczęściej:

- błędy dietetyczne, zatrucia (metale ciężkie, grzyby niejadalne)
- zakażenia drobnoustrojami (bakteryjne, wirusowe, itp.)
- pasożyty przewodu pokarmowego
- leki
- alergeny pokarmowe
- choroby zapalne o immunologicznym podłożu

Błędy dietetyczne i zatrucia a zapalenie błony śluzowej jelita

Zapalenie śluzówki jelita (jak też żołądka) wywołują szkodliwe czynnikach chemiczne i fizyczne zawarte w takich pokarmach i substancjach jak:
- alkohol (zwłaszcza spożywany w dużej ilości!)
- nadmiar pokarmu ciężkostrawnego, potrawy surowe, itp.
- podrażnienie śluzówki jelit wskutek potraw zbyt gorących, zbyt zimnych, zbyt pikantnych, itp.

Zakażenia drobnoustrojami – biegunki

W jelicie bytuje obfita mikroflora bakteryjna wspomagająca procesy trawienne. U osób zdrowych zapobiega ona czynnikom chorobotwórczym. Jednak w przypadku zatruć bakteryjnych lub osłabionej odporności organizmu (np. po antybiotykoterapii, czy ciężkich chorobach ustrojowych takich jak rak i chemioterapia) – obecne w treści jelita bakterie wydzielają toksyny powodujące procesy zapalne. Również uszkodzenie osłony śluzowej jelita może spowodować przedostanie się toksyn bakteryjnych wewnątrz błony śluzowej jelita i rozpocząć jego zapalenie. U osób przyjmujących długotrwale antybiotyki i chorych z zaburzeniami odporności może wystąpić zapalenie jelit wywołane przez grzyb Candida albicans. Zapalenie jelit może wywołać wirus nagminnego zapalenia wątroby i wirus ECHO (głównie u dzieci)
Zatrucia pokarmowe - bakteryjne
Biegunki u niemowląt i małych dzieci
Biegunka - leczenie

Pasożyty przewodu pokarmowego

Zapalenie jelit – o różnej lokalizacji, rozległości i nasileniu wywołują pasożyty przewodu pokarmowego: pierwotniaki (Lambie, itp.); płazińce, obleńce, itp.
Toksoplazmoza i lamblioza - choroby pierwotniakowe
Robaczyce – glistnica, owsica i inne choroby
Włośnica - inwazja nicieni

Stany zapalne jelit i towarzyszące i biegunki i zaparcia mogą wywoływać liczne leki, w tym zwłaszcza:

- leki przeciwnowotworowe
- leki kardiologiczne
- antybiotyki

Długotrwałe stosowanie niektórych leków

Długotrwałe stosowanie takich leków jak: preparaty potasu (podawane łącznie z lekami moczopędnymi i nasercowymi), dużych dawek salicylanów (stosowanych np. w chorobach reumatycznych), może powodować owrzodzenia nie tylko żołądka, ale i jelita cienkiego ze skłonnością do krwawień .

Alergeny pokarmowe

Zapalenie jelit może być objawem reakcji alergicznej jelita na alergeny pokarmowe, głównie na uczulające białka. W przebiegu alergii stwierdza się zmiany zapalne o różnym nasilenie – do owrzodzeń włącznie. (Z naciekiem krwinek kwasochłonnych). Objawy zapalenia mogą być ostre lub przewlekłe i manifestować się biegunkami i bólami brzucha.
Alergia i nietolerancja pokarmowa
Alergia pokarmowa niemowląt i bezpieczne żywienie w pierwszym roku życia
Celiakia - nietolerancja na gluten


ZAPALENIA JELIT O PODŁOŻU IMMUNOLOGICZNYM

Błąd immunologiczny przyczyną choroby zapalnej jelit

Choroba Leśniowskiego-Crohna, (ChL-C) oraz wrzodziejące zapalenie jelita grubego (WZJG) inicjowane są wskutek nieprawidłowej odpowiedzi śluzówki jelita na kontakt z zasadniczo nieszkodliwymi bakteriami, które u większości osób nie powodują niekorzystnych dla zdrowia objawów. Natomiast u osób o pewnych predyspozycjach genetycznych mogą powodować nadmierną odpowiedź immunologiczną prowadzącą do stanu zapalnego.

Czynnik genetyczny w inicjacji stanu zapalnego w jelitach

Za udziałem czynnika genetycznego przemawia rodzinne występowanie choroby. Dotychczas zidentyfikowano np. gen (NOD2/CARD15), którego mutacja występuje częściej u osób chorych i rokuje ostrzejszy przebieg schorzenia. Stwierdzono także, że na wpływ rozwój choroby mają również inne geny.

Choroba Leśniowskiego-Crohna

Jest zwykle ograniczona do jelita krętego, ale może obejmować inne odcinki przewodu pokarmowego. Chorobowy stan zapalny może objąć cały przewód pokarmowy, od jamy ustnej aż po odbyt. Objawia się bólem brzucha, zwłaszcza po jedzeniu, któremu często towarzyszą biegunki i brak łaknienia. Czasem pojawia się uporczywa gorączka, krwiste stolce. W jej przebiegu może dochodzić do powstania ropni, owrzodzeń i przetok oraz wtórnego zakażenia ściany jelita.

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego

We wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego – kumulacja zapalenia ma miejsce w jelicie grubym a zwłaszcza w końcowym jego odcinku.

Do wczesnych objawów tej choroby należą:

bóle brzucha połączone z bolesnym parciem na stolec, krwisto-śluzowe biegunki, stany podgorączkowe. W przewlekłym zapaleniu jelita grubego powstają owrzodzenia w obrębie błony śluzowej jelita grubego. Choroba ma różny przebieg - od łagodnej przewlekłej postaci trwającej latami, nawet do ciężkiej, która może skończyć się zgonem po kilku tygodniach.

Jak często i kogo atakują choroby zapalne jelit?

Zwykle obie powyższe choroby immunologiczno-zapalne atakują ludzi młodych. Szczyt zachorowań przypada pomiędzy 20. a 40. rokiem życia, chociaż ostatnio coraz częściej dotyka też dzieci. W Polsce nie prowadzi się dokładnej statystyki tych chorób, lecz jedynie dokonuje się szacunku opartego na statystyce zachorowań w innych krajach europejskich. Na tej podstawie przyjmuje się, że w Polsce zapadalność na Chorobę Leśniowskiego-Crohna wynosi około 180 – 250 osób rocznie, a całkowita liczba chorych zawiera się w liczbach 5 000-15 000 osób. Znacznie więcej chorych zapada na wrzodziejące zapalenie jelita grubego (WZJG). Zakładając, że w Polsce zapadalność na WZJG nie odbiega od średniej europejskiej, rocznie powinno być rozpoznawane około 700 przypadków WZJG., a liczba chorych zawierać w granicach 30 000 – 40 000 osób.

JELITO DRAŻLIWE

Układ nerwowy a zaburzenia czynności jelita

Wiadomo, że umięśnione ścianki jelita grubego u osób z zespołem jelita drażliwego zaczynają kurczyć się w odpowiedzi nawet na niewielki bodziec. U osób zdrowych, aby wywołać podobną reakcję - nasilenie bodźca musi być znacznie większe. Słowem jelito grube u osób chorych jest nadreaktywne. Skutki tego widać w czasie silnego stresu. Wówczas z powodu zdenerwowania częstokroć słyszymy burczenie w brzuchu, nagle mamy biegunkę lub odczuwamy bolesne skurcze. U osób, u których podobne dolegliwości występują często mówimy o chorobie zwanej zespołem jelita drażliwego.

Zespół jelita drażliwego

Objawami tej choroby są jest bóle brzucha oraz zmiany w częstości oddawania stolca i w konsystencji kału. Inne objawy są indywidualne i różnorodne - u niektórych osób występują biegunki, u innych zaparcia, a jeszcze u innych jedno i drugie. Stolec może być suchy i twardy albo przeciwnie - rozluźniony. Może także zawierać śluz. Ważne jest to, że krew pojawiająca się w stolcu, gorączka, utrata wagi ciała czy utrzymujący się przewlekły ból brzucha nie są typowymi objawami tej choroby i jeśli występują – należy wtedy szukać innej przyczyny.

Leczenie zespołu jelita drażliwego

Do niedawna lekarze byli prawie bezradni, zwłaszcza że często wzmożeniu motoryki jelita w jednym odcinku towarzyszy jej osłabienie w innym odcinku. Dlatego w leczeniu farmakologicznym zastosowanie znajduje wiele leków, w tym leki, które regulują wypróżnianie (u osóbz biegunką leki przeciwbiegunkowe a u osób z zaparciem stolca – leki przeczyszczające). Często stosuje się leki rozkurczowe (np. No-Spa i wiele innych o podobnym działaniu). U niektórych chorych korzyść przynosi zastosowanie leków uspokajających lub przeciwdepresyjnych. Obecnie nadal wprowadzane są do leczenia nowe preparaty . Np. istotnym osiągnięciem farmakologii lat było wprowadzenie do lecznictwa enkefalinopodobnych związków syntetycznych, pozbawionych opioidowego działania ośrodkowego. Pierwszym takim związkiem jest zsyntetyzowana przez Jouvenal Laboratoires (Francja) trymebutyna. Lek ten okazał się pomocny w leczeniu zespołu jelita nadwrażliwego. Niestety, jak dotychczas nie są jednak znane leki, które dają gwarancję trwałego wyleczenia z choroby.
Jelito drażliwe - co to za choroba?
Jelito drażliwe leczymy dietą

CHOROBA WHIPPLE'A (LIPODYSTROFIA JELITOWA)

Choroba Whipple'a

W chorobie tej - o niejasnej etiologii - dochodzi do uszkodzenia ściany jelit i wtórnie do upośledzenia wchłaniania tłuszczu. Objawia się zmianami na błonach śluzowych, skórze, zmianami stawowymi, powiększeniem węzłów chłonnych, zaburzeniami neurologicznymi w wyniku braku witamin, białek i żelaza. Rozpoznanie ustala się na podstawie wycinka pobranego ze śluzówki jelita cienkiego.

NOWOTWORY JELIT

Nowotwory jelita cienkiego

Raki gruczołowe jelita cienkiego zdarzają się bardzo rzadko. Nie ma leczenia chemicznego uznanego za standardowe. w przypadku choroby – czasami podejmuje się próby paliatywnego stosowania fluorauracylu. Częściej leczenie jest operacyjne.

Rak jelita grubego

Około 50% przypadków raka wykrywa się w końcowej części jelita grubego – w odbytnicy. Pozostałe w innych częściach jelita grubego. W większości przypadków nowotwór ten powstaje na podłożu łagodnych polipów okrężnicy – tzw. gruczolakowych polipów. Przemiana gruczolaka w raka zachodzi poprzez serię mutacji w genach najważniejszych dla jego rozwoju. Proces trwa średnio około 10 lat.

Jakie objawy powinny wzbudzić niepokój onkologiczny?

Do wczesnych oznak mogących świadczyć o rozwoju raka jelita grubego zalicza się:
• krwawienie z dolnego odcinka przewodu pokarmowego, zwłaszcza niezależne od krwawienia guzków krwawniczych (hemoroidów);
• pozytywny wynik testu na krew utajoną;
• nagła i nie dająca się wytłumaczyć zmiana rytmu wypróżnień dobowych,
• niedokrwistość z niedoboru żelaza

Czy rak okrężnicy częściej zagraża kobietom czy mężczyznom?

Mówi się, że nowotwór złośliwy jelita grubego jest chorobą „równych szans”, która z taką samą częstością dotyka kobiety i mężczyzn. W Polsce jest obecnie drugą, co do częstości przyczyną zgonów z powodu nowotworu złośliwego, zarówno u kobiet, jak i mężczyzn. (po raku sutka (kobiety) i płuca (mężczyźni)).

Celiakia - nietolerancja na gluten

OBJAWY NIETOLERANCJI POKARMOWEJ

Nietolerancja pokarmowa to dolegliwe zaburzenie wchłaniania pokarmu w jelitach. Najczęściej występuje u dzieci. Oznacza niezdolność układu pokarmowo-trawiennego do strawienia i wchłonięcia do krwi zjedzonych składników pokarmowych. Konieczne staje się wyeliminowanie drażniącego śluzówkę jelit pokarmu z diety. Dla leczenia tego zaburzenia wchłaniania stosuje się tzw. dietę eliminacyjną.

Typowe objawy nietolerancji pokarmowej (celiakii):

- brak apetytu

- stolce obfite, półpłynne stolce z dużą zawartością śluzu, tłuszczów

- biegunka – często gwałtowna

- wymioty

- bóle brzucha

- zahamowanie wzrostu

- zmiany usposobienia - drażliwość

Alergia - czy nietolerancja pokarmowa?

Niekiedy nie możemy odróżnić alergii od nietolerancji pokarmowej. Objawy są podobne. Jednak w wielu przypadkach zaburzenia pokarmowe – wymioty, biegunki, ból brzucha wywołuje nie uczulenie, lecz tzw. nietolerancja układu trawiennego na jakiś pokarm lub jego składnik. Warto też pamiętać, że biegunkę i wymioty może również wywołać zakażenie chorobotwórczymi drobnoustrojami (bakteryjne lub wirusowe), zakażenia pasożytami, czy choćby psychiczny wstręt do danego pokarmu.
Alergia i nietolerancja pokarmowa
Alergia pokarmowa niemowląt i bezpieczne żywienie w pierwszym roku życia

CELIAKIA - NIETOLERANCJA NA GLUTEN

Celiakia jest chorobą charakteryzującą się trwałą nietolerancją glutenu .

w tej chorobie pod wpływem glutenu dochodzi do zaniku błony śluzowej jelita, a w efekcie do zaburzeń trawienia i wchłaniania wielu składników pokarmowych.

Mechanizm chorobowy

Cechą charakterystyczną celiakii jest glutenozależność. Oznacza ona ustępowanie zmian pod wpływem diety bezglutenowej i nawracanie objawów, gdy diety tej się zaniecha.

Gluten to cenne odżywczo białko roślinne znajdujące się w ziarnach zbóż, takich jak pszenica, owies, jęczmień i żyto. Ostatnio stały się popularne w przetwórstwie spożywczym pszenice wysokoglutenowe, z których mąka daje sie uformować w smaczny makaron bez tradycyjnego udziału jajek, które zawierają cholesterol. W przewodzie pokarmowym osoby zdrowej białko to nie przynosi żadnej szkody. Natomiast u dotkniętych wrodzoną cechą nietolerancji glutenu uszkadza kosmki jelitowe, doprowadzając do ich całkowitego zaniku, a to powoduje zaburzenia trawienia i wchłaniania.

Przyczyny celiakii

Celiakia jest jedną z najczęstszych chorób uwarunkowanych genetycznie. Występuje z częstością 1 : 300 urodzeń. Obecnie szacuje się, że na jednego pacjenta z rozpoznaną celiakią przypada blisko 20–30 osób z celiakią nierozpoznaną, utajoną. Przypuszcza się, że toksyczność glutenu dla błony śluzowej jelita wynika z defektu immunologicznego – nieprawidłowości limfocytów T.

Objawy celiakii

Celiakia ujawnia się zazwyczaj miedzy 9. a 24. miesiącem życia, zależnie od wieku, w którym wprowadzono do diety gluten.

Typowe objawy:

• nieprawidłowe wypróżnienia (obfite, półpłynne stolce z dużą zawartością tłuszczów i śluzu);

• zahamowanie wzrostu (masy ciała i wysokości);

• brak łaknienia;

• zmiany usposobienia (drażliwość).

Celiakalna” sylwetka ciała dziecka

Przy dłużej trwającej chorobie pojawia się „celiakalna” sylwetka ciała: duży brzuch, wysklepiony ponad klatkę piersiową, zawieszony na chudych kończynach, a także niedokrwistość i tężyczka z niedoboru źle wchłanianych substancji odżywczych i witamin. Jednak te ekstremalne objawy celiakii nie zdarzają się obecnie często.

”Niema” postać celiakii

W rozpoznanych przypadkach choroby przeważa tzw. „niema” postaćceliakii. Dotyczy ona chorych, u których stwierdza się zanik błony śluzowej jelit przy braku objawów lub występowaniu nietypowych bądź bardzo skąpych. Do najistotniejszych objawów tej „niemej” postaci choroby należą: niedobór wzrostu, niedokrwistość, krzywica, bóle brzucha, opóźnione dojrzewanie płciowe, afty w jamie ustnej, ubytki szkliwa, męczliwość, apatia.

Rozpoznanie celiakii u dzieci opiera się na:

1) wykazaniu, że wystąpienie objawów chorobowych ma związek z wprowadzeniem do diety dziecka produktów zawierających gluten;

2) stwierdzeniu „płaskiej” śluzówki jelit (w biopsji jelita cienkiego);

3) wykazaniu obecności swoistych przeciwciał – antyendomyzjalnych lub antyretikulinowych.

Należy jednak pamiętać, że swoiste dla celiakii przeciwciała pojawiają się tylko w czasie stosowania diety z glutenem. Jeżeli badanie krwi zostanie wykonane po zastosowaniu diety bezglutenowej, szanse na ich wykrycie maleją. W sytuacjach wątpliwych, np. u dzieci, u których nieprawidłowo wprowadzono dietę bezglutenową przed wykonaniem biopsji jelita, niekiedy będzie jeszcze konieczny test prowokacji dietą zawierającą gluten. Stwierdzenie prawidłowej śluzówki jelita cienkiego po 2 latach prowokacji wyklucza celiakię.

Rozpoznanie celiakii u dorosłych

Celiakię u dorosłych można rozpoznać na podstawie biopsji jelitowej, a następnie kolejnej biopsji w celu udokumentowania odnowy atroficznych kosmków po 3-6 miesiącach diety bezglutenowej. Celowym jest powierdzenie diagnozy porzez dokonanie jednoczesnych badań serologicznych na wykrycie przeciwciał antyendomysialnych w surowicy krwi.

Leczenie celiakii

Podstawą leczenia celiakii jest dieta bezglutenowa, eliminująca gluten – czynnik odpowiedzialny za powstawanie objawów chorobowych. W początkowej ostrej fazie choroby, zwłaszcza u najmłodszych dzieci, konieczne jest jednoczesne stosowanie diety bezglutenowej i bezmlecznej.

Po 4–6 tygodniach stosowania diety eliminacyjnej, zależnie od stopnia zniszczenia kosmków, można się spodziewać poprawy stanu zdrowia. Czasami jednak na odnowę kosmków i całkowite ustąpienie objawów klinicznych trzeba czekać nawet 3 miesiące.

DIETA ELIMINACYJNA BEZGLUTENOWA

Dieta bezglutenowa

Polega na wyeliminowaniu produktów spożywczych ze zbóż zawierających gluten: pszenicy, jęczmienia, owsa i żyta.

Najczęstsze wskazania do diety bezglutenowej to:

• celiakia,

• przewlekłe biegunki, o nieznanych przyczynach

• niektóre postacie alergii na białka mleka krowiego (przebiegające z zanikiem błony śluzowej jelita cienkiego).

Produkty spożywcze dozwolone w diecie bezglutenowej :

• Mleko i przetwory mleczne (śmietana, sery białe i dojrzewające, napoje mleczne typu jogurt lub kefir), chyba że stwierdzono alergię lub nietolerancję mleka krowiego.

• Mięso, wędliny, drób, jaja, ryby, pod warunkiem że do ich przygotowania nie dodano produktów zawierających gluten.

• Kasza, mąka i skrobia kukurydziana; mączka ziemniaczana; ryż, mąka ryżowa, płatki i kleiki ryżowe; proso, kasza jaglana, tapioka, sago, bataty; kasza i mąka gryczana; mąka sojowa; skrobia pszenna bezglutenowa, makarony bezglutenowe.

• Masło, tłuszcze roślinne i zwierzęce.

• Warzywa i owoce.

• Soki owocowe i warzywne.

• Słodycze: landrynki, lizaki, dropsy, pastylki miętowe, twarda czekolada (mleczna, gorzka).

• Żelatyna czysta, galaretki, budynie, kisiele z mąki ziemniaczanej, ryżowej, kukurydzianej.

• Drożdże lub bezglutenowy proszek do pieczenia, ewentualnie węglan sodu (soda oczyszczana).

Zabronione produkty spożywcze w diecie bezglutenowej :

• Mąka pszenna i jej przetwory, makarony, otręby pszenne; mąka żytnia i jej przetwory; kasza manna; jęczmień i jego przetwory (kasza mazurska, perłowa, pęczak); owies i jego przetwory (płatki owsiane).

• Czekolada nadziewana, batony, cukierki nadziewane, gdyż mogą zawierać dodatek mąki, łomu waflowego, słodu, białka roślinnego itp.

• Guma do żucia każdego typu.

Uwaga! Wszystkie produkty bezglutenowe powinny być przebadane na zawartość glutenu i oznaczone symbolem przekreślonego kłosa.

Urozmaicona dieta bezglutenowa zapewnia prawidłowy rozwój dziecka, chociaż wykazano gorsze wchłanianie żelaza z produktów zawierających ryż i kukurydzę niż z innych zbóż. Dodatek owoców i warzyw bogatych w witaminę C oraz mięsa i jego przetworów zapewnia odpowiednią ilość żelaza i zapobiega niedokrwistości.


POWRÓT DO ZDROWIA – CO DALEJ?

Gdy uda się wyeliminować objawy nietolerancji pokarmowej

Po powrocie do pełnego zdrowia rodzice zadają sobie pytania: Czy można rozszerzyć dietę i wprowadzić produkty zbożowe? Czy np. dietę bezglutenową trzeba stosować przez całe życie? Czy uczulenie na mleko krowie zaniknie, czy też jest to choroba na całe życie?

W przejściowej nietolerancji glutenu

U części chorych mamy do czynienia z przejściową nietolerancją glutenu. Termin ten rezerwowany jest do okresowych nietolerancji będących powikłaniem infekcji zakaźnych przewodu pokarmowego (wirusowych, bakteryjnych, pasożytniczych). W wyniku infekcji może bowiem dojść do uszkodzenia kosmków jelitowych odpowiedzialnych za efektywne wchłanianie składników pokarmu do krwi. Objawy są podobne jak przy wrodzonej nietolerancji glutenu. Jednakże, w odróżnieniu od autentycznej celiakii – po wyleczeniu przy pomocy diety eliminacyjnej - powtórne wprowadzenie glutenu nie powoduje u tych pacjentów ponownego zaniku kosmków. W tych sytuacjach nie ma potrzeby stałego stosowania diety bezglutenowej.

W przypadku celiakii, czyli trwałej nietolerancji glutenu

W przypadku stwierdzenia trwałej nietolerancji konieczne jest stosowanie diety bezglutenowej przez całe życie. Oznacza to trwałą eliminację z jadłospisu pszenicy, żyta, jęczmienia i owsa oraz wszystkich ich wymienionych wyżej przetworów. Dozwolone są natomiast inne wymienione wyżej produkty zbożowe: kukurydza, ryż oraz wszystkie ich przetwory, a także soja, proso, gryka, sorgo, mąka ziemniaczana, tapioka.

HEMOROIDY – GUZKI KRWAWNICZE ODBYTU

Wydalanie kału poprzedza „rozciąganie” ścian odbytnicy, przez silny napór mas kałowych. Napór ten podrażnia specyficzne receptory ścianek odbytnicy, które reagują na napór mechaniczny. Odczuwamy to jako tzw. parcie na stolec. Parcie na stolec poczyna rozluźniać zwieracze odbytu (wewnętrzny i zewnętrzny), których kurczliwość zapobiega mimowolnemu i ciągłemu wypróżnianiu się. Proszę się jednak nie obawiać, nie zagraża nam mimowolna defekacja. Zwieracze jelita są pod kontrolą mózgu i tak długo blokują wypróżnienie, dopóty tego chcemy. To świadome bodźce mózgowe sterują działaniem ośrodków nerwowych w jelicie grubym i zwieraczami odbytu. Toteż dopiero nasz bodziec woli zwalnia silny skurcz mięśni zwieracza i wyzwala defekacyjne ruchy robaczkowe jelita grubego i odbytnicy, które wydalają kał na zewnątrz. Stabilne napięcie mięśni zwieraczy jednak nie zawsze wystarcza, aby w pełni uszczelnić odbyt pomiędzy kolejnymi defekacjami.

Narząd, który dodatkowo uszczelnia odbyt

Wnętrze ścian odbytnicy - w górnej części kanału odbytu, tuż pod powierzchnią błony śluzowej oplata specyficzny narząd – tzw. splot żylny odbytnicy. Wchodząca w skład tego splotu tętnica odbytnicza dzieli się na dwie gałęzie – lewą i prawą. Układ końcowych tętniczek splotu bezpośrednio przechodzi w żyły, bez obecności naczyń włosowatych. Naczynia splotu wypełnione są krwią tętniczą i tworzą poduszeczki naczyniowe. Poduszeczki są uwypukleniem błony śluzowej do wewnątrz odbytu. Uwypuklenie to uszczelnia kanał odbytu, szczególnie zaś zapobiega wydalaniu się gazów. Uwypuklenia są otoczone dwoma mięśniami okrężnymi - zwieraczami odbytu - wewnętrznym i zewnętrznym.

Narząd nadużywany - choruje

Problemy zdrowotne zaczynają się zwykle wraz z zaparciami i spowodowanym tym nadmiernym napełnieniem krwią splotu żylnego odbytu. Wówczas odruchowe sprężyste napełnianie krwią żylaków odbytu jest dodatkowym bodźcem wspomagającym wypróżnienie. Z tego powodu narząd ten jest często świadomie nadużywany dla wspomagania wypróżnień i w tych szczególnych warunkach może ulec uszkodzeniom chorobowym. Zmiany chorobowe są nazwane żylakami odbytu, guzami krwawniczymi lub potocznie hemoroidami.

Przyczyna hemoroidów - zaparcie spowodowane ubogoresztkową dietą

Gdy dotyka nas zaparcie - „naprężamy się”, mając nadzieję wspomóc wypróżnienie przy pomocy obficie wypełnionego krwią splotu tętniczo-naczyniowego odbytu. Zapominamy jednak o przyczynie zaparcia - pokarmach bez substancji balastowych – tj. pozbawionych włóknika roślinnego z niestrawnej celulozy. Włóknik roślinny absorbuje wodę, zapewniając półpłynność masie kałowej. Dzięki półpłynności i skurczom jelita grubego, w którym formułuje się stolec (tzw. perystaltyce) unika się zaparć - masa kałowa jest przez odbytnicę i odbyt bezboleśnie wydalana na zewnątrz. Dieta bez włóknika powoduje szybkie odwodnienie stolca i unieruchomienie zaschłej masy kałowej w jelicie grubym. Odwodniony stolec jak korek hamuje wypróżnienie. Wówczas sprężyste napełnianie krwią żylaków odbytu staje się niezbędnym dodatkowym bodźcem i wspomaganiem wypróżnień.
Zaparcie – przyczyny i leczenie

Mechanizm uszkodzeń splotu naczyniowego odbytu

Wiemy już, że bezpośrednim sprawcą choroby zwanej hemoroidami jest długotrwałe i silne parcie na stolec. Parcie takie powoduje wypełnienie splotu naczyniowego odbytu krwią tętniczą pod zbyt dużym ciśnieniem. Taki stan wywołujemy często sami w czasie zaparcia „natężając się” przy oddawaniu odwodnionego stolca. Wskutek tego wysiłku nadmiernie wypełnione krwią naczynia krwionośne mogą ulec „wyrwaniu z podłoża” tkankowego, które dotąd je stabilnie utrzymywało. Nadmierne wysuniecie się z podłoża (lub wręcz wypadnięcie żylaków odbytu) może je uszkodzić tak dalece, że tworzą się krwawiące guzy, które schodzą ku dołowi, w strefę bardzo wrażliwego kanału odbytu. Duże guzy krwawnicze pociągają za sobą ku dołowi błonę śluzową, która pozostając na zewnątrz jelita podlega stałemu drażnieniu i reaguje na to śluzową wydzieliną.

Obciążenia rodzinne a powstawanie guzów krwawniczych

Ważną rolę odgrywa budowa tkanki łącznej, w której osadzony jest splot odbytniczy i jego naczyń krwionośnych. Jeśli struktura tkankowa ścianek podłoża w którym tkwi splot naczyniowy odbytnicy jest silna i sprężysta zagrożenie hemoroidami maleje. Jeśli *** się wrodzonym osłabieniem i zmniejszeniem ilości elementów sprężystych - ryzyko żylaków odbytu rośnie. Toteż przyczyną hemoroidów może być obciążenie dziedziczne, wyrażające się dziedziczeniem osłabionego podłoża tkankowego utrzymującego splot tętniczo-żylny w odbycie, czy też wrodzony brak zastawek w żyłach odbytnicy.

Bakterie coli, stan zapalny i hemoroidy

Jedną z przyczyn wypadania guzów krwawniczych (oraz świądu i bólu) jest stan zapalny i obrzęk błony śluzowej Głównym winowajcą zmian zapalnych jest wszędobylska bakteria escherichia coli bytująca stale w naszych jelitach. Normalnie jest użyteczna i uczestniczy w rozkładzie pokarmu i syntezie witamin z grupy B, K i C. Jednak niekiedy, wskutek zachwiania wewnętrznej równowagi biologicznej niektóre jej serotypy mogą wywoływać stan zapalny błon śluzowych i innych tkanek. Zmiany zapalne prowadzą do zmniejszenia siły i elastyczności podłoża ścian odbytnicy oraz zmian w pokrywającej je błonie śluzowej. W ich wyniku splot naczyniowy wypada z podłożą, tworzą się krwawiące guzy, krwawnicze, błona śluzowa staje się miękka, krucha, łatwo pęka i krwawi.

Ciąża przyczyną hemoroidów u kobiet

U kobiet – podczas ciąży - zastój krwi w krążeniu żylnym miednicy i kończyn dolnych może przyczynić się powstania krwawiących żylaków odbytu. Również parcie porodowe powoduje zaciskanie znajdujących się tam naczyń krwionośnych, co utrudnia odpływ krwi. Powstałe podczas porodu guzki krwawnicze mogą być bardzo bolesne i utrudniać wypróżnienie.

ROZPOZNANIE HEMOROIDÓW

Jak rozpoznać czy grożą mi hemoroidy ?

Ważnym objawem sygnalizującym początek choroby jest pojawienie się krwi po normalnym wypróżnieniu. Chociaż może też być wywołane nowotworem odbytu lub jelita grubego, szczeliną odbytu, itp. - stąd należy się bezwzględnie skonsultować z lekarzem. Same hemoroidy nie bolą – wywołują świąd. Ból hemoroidów występuje na ogół przy współistniejącym stanie zapalnym, współistniejącej szczelinie odbytu, lub zmianach zakrzepowych. Chociaż może być też wywołany tzw. szczeliną odbytu, lub ropniem. (W przypadku, gdy głównymi dolegliwościami pacjenta są bóle, należy wykluczyć inne jego przyczyny m.in.: ropień, przetokę, zakażenie gruczołów odbytowych). Swędzenie może być również wywołane zaniedbaniami higienicznymi, zakażeniem pasożytami. Z różnorodności objawów najgroźniejsza jest krew w stolcu, na papierze toaletowym lub krwawienie z odbytu. Związane z tym podejrzenie raka odbytnicy powinno być poddane dokładnej diagnozie onkologicznej, pomimo, że w 90% tego typu objaw jest wywoływany przez tzw. guzy krwawnicze, czyli krwawienia towarzyszące hemoroidom. Potrzebna jest więc lekarska diagnostyka odbytnicy.

Rozpoznanie lekarskie hemoroidów

- wywiad lekarski
- badanie dotykowe – palcem - tzw. badanie per rectum
- anoskopia, rektoskopia, kolonoskopia

Wywiad lekarski

Podstawą rozpoznania choroby hemoroidalnej jest wywiad chorobowy, ustalający częstość i obfitość krwawień. Na początku badania chory musi odpowiedzieć na kilka pytań dotyczących rozwoju choroby. Lekarz zada ci pytanie - czy odczuwasz ból odbytu, jaki jest rytm wypróżnień. Ważne jest – jaką dietę pacjent dotąd stosował, jak często się wypróżnia, jaki tryb życia prowadzi, itp. Lekarz powinien też obejrzeć odbyt i wykonać badanie per rectum odbytu (ręczne) mające na celu wykluczenie raka. Zwykle obowiązuje również badanie endoskopowe oraz pomiar ciśnienia w kanale odbytu. W zależności od wyników określa aktualny obraz choroby i zalecić odpowiednie leczenie

Przygotowanie do badań

Na krótko przed pierwszym badaniem chory powinien się postarać utrzymać odbytnicę możliwie pustą przez uprzednią defekacją. Nie jest to jednak warunkiem koniecznym. Badania dotyczące wyżej położonych odcinków odbytnicy muszą się odbywać w warunkach całkowicie opróżnionej odbytnicy, która nie powinna zawierać resztek kału. W tym celu wykonywana jest lewatywa dla oczyszczenia odbytnicy. Do właściwego badania chory zostaje ułożony tak, aby lekarz mógł obejrzeć i zbadać okolice odbytu. Najlepiej nadaje się do tego pozycje: pozycja na lewym boku, pozycja kolankowo-łokciowa i pozycja na fotelu ginekologicznym.

Przebieg badania odbytu
Badanie zaczyna się od oglądania okolicy odbytu, co pozwala na wykrycie chorób umiejscowionych zewnętrznie, jak zapalenia, szczeliny, ujścia przetok i guzy. Następnie jest badany kanał odbytu za pomocą palca. Pozwala to na ujawnienie szczelin, ujść przetok i zorientowanie się w czynności mięśni zwieraczy. U mężczyzn można przy tym także dotykowo zbadać wielkość gruczołu krokowego (prostaty).

Badanie dotykowe – palcem (tzw. per rectum)

Badanie umożliwia wykrycie 70% wszystkich raków odbytnicy. Jest to niezmiernie ważne. Badanie palcem wykonywane jest ostrożnie po uprzednim rozszerzeniu kanału odbytu. W tym celu używa się rękawiczki gumowej z obojętnym środkiem dającym poślizg. Chory odczuwa tylko ucisk palca, ale żadnego bólu, samo zaś badanie kończy się po kilku sekundach.

Rektoskopia

Następnie wykonuje się rektoskopię (ryc. 3). Do odbytnicy wprowadza ostrożnie rurkę o długości 30 cm, posługując się i tu środkami dającymi poślizg. Wdmuchanie powietrza, co czasem jest odczuwane jako nieprzyjemne, powoduje wygładzenie ścian jelita tak, że badający ma możność zobaczenia każdego zakątka.

Proktoskopia

Dla dokładnego zbadania kanału odbytnicy wprowadza się także proktoskopię. Stosuje się tutaj znacznie krótszą rurkę, dzięki lekarz ma możność oświetlić i oglądać małe, kieszonokowopodobne krypty odbytnicy, przed ich przejściem w błonę śluzową. Do urządzenia opytycznego mogą być dołączone instrumenty chirurgiczne, strzykawki, nożyczki chirurgiczne, itp. i wykonywane bezbolesne zabiegi chirurgiczne. U wielu chorych okazuje się także konieczne obejrzenie dalszych odcinków lub nawet całego jelita grubego, czyli tzw. kolonoskopii.

Kolonoskopia

Kolonoskopia to technika, w której całe jelito grube jest penetrowane długim miękkim aparatem z mikrokamerą na końcu (aparat ciągnie za sobą światłowód i manipulatory urządzeń mechanicznych). We wszystkich technikach do urządzenia opytycznego mogą być dołączone instrumenty chirurgiczne, strzykawki, nożyczki chirurgiczne, itp. i wykonywane bezbolesne zabiegi chirurgiczne..


STOPNIE ZAAWANSOWANIA CHOROBY

Rozróżnia się najczęściej trzy stopnie zaawansowania choroby.






W pierwszym stopniu zaawansowania choroby guzki czasowo powiększają się, jednak pozostają w kanale odbytu .
Czasowe powiększenie się splotu naczyniowego powoduje „wypychanie” na ku górze błony śluzowej. Pierwszą odczuwaną dolegliwością może być świąd. Może też pojawić się niewielkie krwawienie z błony śluzowej położonej wyżej, co przejawia się jednoczesnym pojawieniem się domieszki krwi w stolcu, obecnością krwi na papierze toaletowym, krwawieniem z kanału odbytu. Nie leczone zmiany chorobowe rozwijają się.





W drugim stopniu zaawansowania guzki wypadają na zewnątrz przy oddawaniu stolca, po czym cofają się do środka.

Naczynia krwionośne ulegają uszkodzeniu tak dalece, że są częściowo zastępowane przez tkankę łączną. Tworzą się guzy, które schodzą ku dołowi, w strefę bardzo wrażliwego kanału odbytu. Podczas parcia lub wypróżnienia guzy te są przesuwane przez masy kałowe ku dołowi. Oprócz krwawienia (jak w okresie I) występuje drugi ważny objaw podstawowy – ból. Jeżeli stan ten nie jest leczony i trwa kilka lat, zmiany postępują.





Trzeci stopień rozwoju choroby

W zaawansowanej chorobie splot naczyniowy utracił już swoją sprawność, a otaczające tkanki uległy zmianom zapalnym i uszkodzeniom. Znaczne uszkodzenia błony śluzowej pokrywającej hemoroidy powodują krwawienia obserwowane przez chorych, najczęściej w ostatniej fazie oddawania stolca.

„Wypadanie” hemoroidów

Zaawansowana choroba sprzyjawypadaniu guzków krwawniczych na zewnątrz. Najpierw wypada część, a następnie cały guzek. Wystarczy bowiem silne zaparcie lub ciąża, aby utrudniony odpływ żylny z żyły odbytniczej górnej osłabił tkankę podporową, doprowadził do pęknięć wiązadeł żylnych i spowodował trwałe wypadanie guzków poza odbyt. Wypadające guzki krwawnicze mają początkowo zdolność samoistnego wciągania się do kanału odbytu, by z czasem tę zdolność utracić.

Gdy hemoroidy stale wypadają na zewnątrz.

Tkanka naczyniowa jest zastępowana przez tkankę łączną i przy każdym wypróżnieniu duże guzy wypadają na zewnątrz lub pozostają na zewnątrz jako trwale wypadnięte (prolapsus). Widoczne są w ujściu kanału odbytu. Duże guzy krwawnicze pociągają za sobą ku dołowi błonę śluzową, która pozostając na zewnątrz jelita podlega stałemu drażnieniu i reaguje na to śluzową wydzieliną. Odbyt jest stale wilgotny, pojawia się brudzenie bielizny, częściowo utrzymuje się jeszcze wrażenie ucisku i ból. Ten ekstremalny okres rozwoju guzów krwawniczych występuje przeważnie u osób w starszym wieku.


LECZENIE HEMOROIDÓW

Leczenie hemoroidów w niezaawansowanej chorobie

Jeżeli głównymi objawami choroby hemoroidalnej są luźne stolce, świąd odbytu i ślady krwi na papierze toaletowym, chory powinien przede wszystkim zmienić dietę na bogatowłóknikową. Ponadto powinien pić więcej płynów oraz wykonywać delikatną toaletę odbytu po oddaniu stolca. Poprawę przynoszą często ogólne lub miejscowe leki naczyniowe zmniejszające obrzęk i miejscowy odczyn zapalny. W aptekach kupić można wiele maści i czopków, które uśmierzają ból, łagodzą zapalenie i ułatwiają gojenie się zmian chorobowych we wczesnym ich stadium. Są to takie leki jak, Detralex, Rectosol, Titanoreina, Procto-Glyvenol, Anusol, Avenoc, Neo-Aesculan, Aesculan, Hemorectal, Hemorel, itp. Nowoczesne leki potrafią dodatkowo zwiększać odporność chorych miejsc na zakażenie bakteryjne, które pogarsza przebieg choroby (np. Posterisan).

Gdy hemoroidy zaczynają wypadać

Zapobiega się wypadaniu guzków krwawniczych przez zapobieganiu obrzękowi podłoża, błony śluzowej oraz zapobieganie zaburzeniom przepływu krwi. Próbuje się też usunąć wypadające guzki krwawnicze w możliwie delikatny sposób. Możemy "wysuszyć" żylaki odbytu, założyć gumki zaciskowe czy też zastosować koagulację promieniami podczerwonymi albo ultrafioletowym, czy też wstrzykując do nich środki lecznicze. Niekiedy stosuje się przecinanie mięśnia zwieracza wewnętrznego lub wycina się powiększone poduszeczki naczyniowe.

Aby osiągnąć powyższe cele stosuje się charakterystyczne zabiegi i techniki lecznicze:

- skleroterapia, czyli wstrzykiwanie do warstwy podśluzówkowej leków, które powodują zwłóknienie okolicy guzka krwawniczego

- zakłada się ciasne gumowe podwiązki wokół podstawy guzków krwawniczych (metoda Barrona), co powoduje zahamowanie ich ukrwienia, martwicę i wypadnięcie;
- fotokoagulacja podczerwienią - polega na przykładaniu sondy i wykorzystaniu promieniowania podczerwieni do wywołania martwicy wypadającego guzka;

- metoda Longo - wykonywana jest za pomocą instrumentu zwanego staplerem, za pomocą którego dokonuje się wycięcia i zszycia mechanicznego śluzówki kanału odbytu powyżej linii grzebieniastej. Nie przeprowadza się wycięcia hemoroidów, ale wciągnięcie do kanału odbytu do ich prawidłowej anatomicznej pozycji. Metoda ta jest szczególnie przydatna wtedy, gdy chorobie hemoroidalnej towarzyszy wypadanie błony śluzowej odbytnicy.

Zabiegi są bezbolesne. Wykonuje się je w znieczuleniu miejscowym, w czasie jednej lub kilku wizyt w gabinecie chirurgicznym. Po kilku dniach od zabiegu dolegliwości ustępują.

W zaawansowanej chorobie, gdy hemoroidy wypadają i nie powracają

W bardzo zaawansowanej chorobie przeprowadza się operację chirurgiczną, podczas której zmienione chorobowo żyły są wycinane (oczywiście w znieczuleniu!). Potem trzeba spędzić kilka dni w łóżku. Całkowite wyleczenie następuje po dwóch-czterech tygodniach.


SZCZELINA ODBYTU, ZAPALENIE ODBYTU

Finalną częścią jelita grubego jest tzw. kanał odbytu.

W kanale odbytu błona śluzowa jelita grubego przechodzi w skórę. (Patrz rys powyżej). O ile błona śluzowa okrężnicy jest niewrażliwa na ból – to finalna część kanału odbytu jest wyłożona skórą. Skóra ta jest gęsto unerwiona i bardzo wrażliwa na bodźce bólowe. Granica pomiędzy błoną śluzową a skorą nie jest prosta, lecz „karbowana”. Stożki skórne, sięgające do błony śluzowej tworzą tzw. krypty (rodzaj kieszeni, czy szczeliny skórnej). W dnie tych podłużnych, sięgających aż do zwieracza odbytu szczelin może się zbierać płyn, stolec, lub małe ciała obce z pokarmów (pestki, kawałki kości,itp.). Zaleganie ciał obcych, zaparcia mogą powodować lokalne zapalenia odbytu.

Szczelina odbytu

Szczelina odbytu jest dolegliwością objawiającą się silnym bólem. Powstaje wskutek mechanicznego uszkodzenia- np. pęknięcia wrażliwych na ból struktur skórnych wyściełających końcowy odcinek kanału odbytu. Może być wynikiem specyficznego wysiłku fizycznego, przewlekłych zaparć, stosunków analnych, czy choćby siedzącego trybu życia.

Objawy szczeliny odbytu

Pęknięcie skóry w kanale odbytu powoduje obok silnego bólu - pieczenie i świąd. Zwłaszcza w sytuacji oddawania stolca. Chory odczuwa silny ból podczas wypróżnienia, może wystąpić również skurcz mięśni zwieracza odbytu. W miarę upływu czasu częstotliwość nawrotów zwiększa się. Zaniedbanie leczenia może doprowadzić do stanu przewlekłego i rozwoju guza w kanale odbytu lub zwężenia odbytu. Wówczas oddanie stolca staje się trudne i bardzo bolesne. Nasila się ból, pieczenie i świąd oraz pojawiają się krwawienia z odbytu.

Leczenie szczeliny odbytu

Nie ma lepszej metody leczenia niż zapobiegania chorobie. Toteż jeśli uszkodzenia mechaniczne kanału odbytu nie są duże można stosować środki stosowane w profilaktyce hemoroidów oraz dbać o codzienne wypróżnienie i higienę. Jednak w sytuacji częstych nawrotów choroby, występujących pomimo leczenia zachowawczego konieczny może być zabieg operacyjny. Lekarz przeprowadzi wówczas zabieg rozciągania zwieraczy odbytu (w znieczuleniu). Gdy po kilku dniach ból ustąpi – należy wykonać badanie proktologiczne dla ustalenia skutków zabiegu i wykluczenia chorób towarzyszących.

Zapalenie odbytu

Jeśli ciało obce zalega w kieszeni skórnej kanału odbytu (krypcie) może w tym miejscu rozwinąć się zapalenie odbytu. Stan zapalny może objąć kanał gruczołów i sięgnąć do mięśni zwieracza odbytu. W ten sposób zaczyna się wiele chorób odbytu. Inną przyczyną zapaleń może być niewłaściwa dieta, zawierająca zbyt mało włóknika roślinnego.

Jakie choroby odbytu wywołują zapalenie i ból?

Zapalenie może towarzyszyć różnym chorobom odbytu - od zmian skórnych alergicznych, poprzez stany zapalne fałd brzeżnych odbytu - do zmian nowotworowych (kłykciny, ropnie, polipy, raki). W przypadku, gdy głównymi dolegliwościami pacjenta są bóle, należy wykluczyć inne jego przyczyny m.in.: ropień, przetokę, zakażenie gruczołów odbytowych.

Objawy i skutki zapalenia

Stan zapalny odbytnicy odczuwamy, początkowo jako świąd, później, jako ból. O ile bowiem błona śluzowa okrężnicy jest niewrażliwa na ból – to kanał odbytu, jak też jego skóra jest gęsto unerwiona i bardzo wrażliwa na bodźce bólowe. Przewlekłe zapalenia odbytnicy są przyczyną mazania i wydzieliny brudzącej bieliznę. Innymi objawami stanów chorobowych odbytnicy mogą być: zaczerwienienie, wyciek treści śluzowej, ropnej, obrzęk, wypadanie hemoroidów i krwawienia. Nie podjęcie leczenia może doprowadzić do powikłań - w postaci wspomnianych guzków i guzów odbytu, które potęgują rozwój choroby zapalnej i zmian nowotworowych.

Leczenie stanu zapalnego odbytu

Sposób leczenia jest ściśle związany z rozpoznaniem i przyczyną zmian zapalnych. Jeśli mamy do czynienia ze stanem zapalnym odbytnicy powikłanych wstępną fazą hemoroidów, tj. – powiększeniem się splotu naczyniowego, bez ich wypadnięcia i krwawień – leczenie jest analogicznej jak w przypadku choroby hemoroidalnej.

Leczenie zapalenia odbytu spowodowanego alergią

W przypadku zapalenia spowodowanego uczuleniem np. na środki kosmetyczne, piorące, mydło itp - stosuje się miejscowe środki przeciw alergiczne w postaci maści, czy kremy lub ogólne (tabletki).

Leczenie operacyjne

Leczenie operacyjne stosuje się w przypadku rozpoznania guzków, guzów, kłykciny znacznie przerosniętych fałd brzeżnych odbytu, itp.